چکیده:
نظریۀ ترامتنیت ژرار ژنت از نظریههای جدید در خوانش و نقد متون است. براساس این نظریه، یک اثر ادبی تنها در ارتباط با سایر آثار ادبی تعریف و فهمیده میشود؛ درواقع، همۀ متون از متون قبل از خود تاثیر میگیرند و متقابلا بر متون بعد از خود تاثیر میگذارند. روابط بینامتنی موجود در تاریخ جهانگشا و تاثیری که سایر متون در شکلگیری آن داشتهاند، ضرورت وجودی این پژوهش است، که به روش تحلیل کیفی و براساس نظریۀ ترامتنیت ژرار ژنت و با تکیه بر مطالعات اسنادی و کتابخانهای، در جلد اول بررسی شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که هر پنج گونۀ این نظریه، یعنی بینامتنیت، پیرامتنیت، سرمتنیت، بیشمتنیت و فرامتنیت، قابل بررسی در این اثر است. بهرهگیری از آیات قرآن و احادیث، ابیات فارسی و عربی، امثال و حکم، آوردن ژانرهای غنایی، حماسی و تعلیمی در این اثر تاریخی؛ تاثیرپذیری جوینی در سبک نثر فنی و متکلف از کلیله و دمنه، ﻧﻓﺛهالمصدور، مقامات حمیدی و دیگر آثار قبل و همعصر خود و همچنین پیرامتنهای موجود، از قبیل عنوان کتاب، عنوانهای فرعی، مقدمه و نقدها و مقالههایی که بر متن این اثر نوشته شده و نیز تبیین حملۀ مغولان، هویت و قدرت آنان به عنوان فرامتنیت، همگی نشاندهندۀ روابط بینامتنی در این اثر هستند، که هر یک از این موارد در خلق، فهم و مطالعة این اثر تاثیرگذار بوده است.
Gerard Genette's transtextualite theory is one of the new theories in reading and texts criticism. According to this theory, a literary work is defined and understood only in relation to other literary works, and all texts are influenced by pre-texts and mutually affect post-texts. The intertextualite relationships existing in the history of the cosmos and the impact that other texts have had on its formation is an existential necessity of this study. The study is a kind of qualitative one which is conducted based on Gerard Genette's theory of relativity and documentary and library studies. The findings show that each of the five types of the theory, namely intertextualite, paratextualite, arcitextualite, metatextualite and hypertextualite can be examined in this work. Applying Quranic verses and hadiths, Persian and Arabic verses, proverbs and verdicts, bringing rich, epic and educational genres to this historical work; his earlier and contemporary works, as well as existing texts, such as the title of the book, the sub-titles, the introduction, and the reviews and articles written on the text of this, and the explanation of Mongol’s invasion, identity and power of them as work’s hypertextualite, show the intertextualities relationships in which each one of them has been effective in creating this work, understanding and studying of the text
خلاصه ماشینی:
روابط بینامتنی موجود در تاریخ جهانگشا و تأثیری که سایر متون در شکلگیری آن داشتهاند، ضرورت وجودی این پژوهش است، که به روش تحلیل کیفی و براساس نظریۀ ترامتنیت ژرار ژنت و با تکیه بر مطالعات اسنادی و کتابخانهای، در جلد اول بررسی شده است.
بهرهگیری از آیات قرآن و احادیث، ابیات فارسی و عربی، امثال و حکم، آوردن ژانرهای غنایی، حماسی و تعلیمی در این اثر تاریخی؛ تأثیرپذیری جوینی در سبک نثر فنی و متکلف از کلیله و دمنه، نفثةالمصدور، مقامات حمیدی و دیگر آثار قبل و همعصر خود و همچنین پیرامتنهای موجود، از قبیل عنوان کتاب، عنوانهای فرعی، مقدمه و نقدها و مقالههایی که بر متن این اثر نوشته شده و نیز تبیین حملۀ مغولان، هویت و قدرت آنان به عنوان فرامتنیت، همگی نشاندهندۀ روابط بینامتنی در این اثر هستند، که هر یک از این موارد در خلق، فهم و مطالعة این اثر تأثیرگذار بوده است.
در کتاب تاریخ جهانگشا روابط بینامتنی صریح بدون اشاره به Genette منبع آن پس از متن آورده شده است، اما گاهی نقل قول با ارجاع است.
علاوهبر آن، مصراع دوم بیت دو را نیاورده و به جای آن خود مصراعی افزوده است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ● در این نمونه نیز، سرقت ادبی از نوع نسخ دیده میشود.
جوینی در متن جلد اول تاریخ جهانگشا به نقد و تفسیر مطلبی از متون دیگر نپرداخته است، اما میتوان دیباچه را به عنوان متن اول درنظر گرفت و متن کتاب را متن دوم، که به نقد و تفسیر متن اول یا همان دیباچه پرداخته است.