چکیده:
در این پژوهش، به بررسی ویژگیهای مورفوسکوپی و گرانولومتری رسوبات نبکا در منطقه شهداد کرمان پرداخته شده است. رسوبات نبکا که حاصل ترسیب رسوبات بادی در پای بوتههای گیاهی در مسیر حمل رسوبات بادی است، میتواند شاخصی خوب در بازسازی تحولات محیطی باشد. این پژوهش در سطوح تراکمی بیابان لوت در منطقه شهداد صورت گرفت. در ابتدا با توجه به حجم رسوبات و ارتفاع نبکا، نبکا شاخص انتخاب شد. سپس در یک پروفیل طولی در فواصل نیممتری نمونهبرداری با کمک دستگاه مغزیگیر صورت گرفت. مجوعا ده نمونه رسوب از عمق 10 سانتی متری برداشت و جهت اندازهگیری ویژگیهای گرانولومتری، مورفوسکوپی و خصوصییات فیزیکی و شیمیایی به آزمایشگاه منتقل شدند. میانگین جورشدگی ذرات 29/1 میباشد، عمده نمونهها دارای جورشدگی نسبتا خوبی هستند. کجشدگی ذرات در محدوده 16/0 تا 82/0 میباشد که نزدیک به طبقه سوم یعنی متقارن است. میانگین کشیدگی نمونهها 74/1 میباشد که نشان میدهد کشیدگی وضعیت منحنی در طبقۀ کشیده تا بسیار کشیده میباشد. طبق نتایج بدست آمده pH نمونهها کمی به سمت قلیایت است. با توجه به EC اندازهگیری شده مشخص شد که نمونههای زیرین دارای شوری بیشتری نسبت به نمونههای سطحی میباشند. تصویربرداری توسط میکروسکوپ پلاریزان انجام شد. وضعیت مورفوسکوپی دانهها نشاندهنده عوامل تخریب و همچینن بیانگر فاصله منطقه برداشت و رسوبگذاری بود. نتایج نشان داد که اکثر ذرات دارای قطر کمتر از 200 میکرون میباشند که با توجه به رابطه بین مسافت حمل توسط باد و قطر ذرات، منطقه برداشت در فاصلهای حدود 50-20 کیلومتری قرار دارد.
1 Introduction
Nabkhas are sand dunes that form around vegetation. They have been reported in many parts of the world. Nabkhas are often associated with areas having degraded soil and vegetation. In these landscapes, information on the formation, structure and growth of coppice dunes can provide distinct clues about environmental changes. Therefore, to evaluate and control desertification resulting from vegetation change it is critical to understand the coppice dune dynamics. Many studies have showed the importance of aeolian processes, including the erosion of sediments and their deposition under the shrub canopies. This study focused on evaluation of morphoscopy and granulometry characteristics of nebkha sediments in Shahdad-Kerman.
2 Materials and Methods
The study was conducted in the Southwest Lut playa, Shahdad, Kerman province. A coppice dune was selected. The height of the selected dune was measured from the base of the dune to the center of the mesquite canopy, which typically protrudes about 15m. Sediment sampling was conducted on the top 10cm of the sediment. Sediments were sampled every 0.5m coppice dune. The samples were transported to laboratory for determining morphoscopy and granulometry characteristics such as sorting and skewness and sediments physiochemical properties such as EC, pH, SAR, particle size distribution (sand, silt and clay).
3 Results and Discussion
The samples belonging to lower part of nebkha had higher EC than those of the upper parts. Average pH of the samples was 4.23. Mean grain size for sediments on the upper and lower parts of the dune was 208μm and 115μm, respectively. Mean sorting was 1.29. The lower samples are generally better sorted compared with the upper samples. Skewness of grain-size distribution was 0.16-0.82. Mean kurtosis of all the samples was 1.74. The results of kurtosis showed that the upper samples exhibited the lowest kurtosis. The results of morphoscopy showed distance of deposited sediments around Nebkha from their source area was approximately 20-50 km exhibiting their short distance from source area.
خلاصه ماشینی:
ir ١- مقدمه شـکل گیری اشـکال ژئومورفولوژی حاصل از باد (لندفرم های بادی) مرهون فیزیک باد، شرایط ائرودینامیک منطقه ، فراهمی ماسـه و ویژگیهای مرتبط با سـطح خاک همچون پوشـش گیاهی و سـاختار فیزیکی-شیمیائی خاک است .
زمانزاده و انوشــه (١٣٩٣) در محدوده مورد مطالعه بند ریگ کاشــان ، به مطالعه ژئومورفولوژی، نمونه برداری و دانه بندی عناصـر تپه های ماسـه ای پرداختند و بعد از انجام بررسیهایی نظیر جمع آوری اطلـاعات محلی، نمونه برداری از تپه ماســـه ای، عوامل آماری و رســـوب شـــناســـی و همچنین ترســـیم منحنیهای رسـوب شـناسـی به این نتیجه رسـیدند که دانه بندی رسـوبات نشان میدهد رسوبات در چهار نقطه تپه ماسه ای دارای اختلاف جورشـدگی میباشـند که این اختلاف ناشـی از موقعیت برداشـت رسوبات و قدرت باد میباشد.
قربانیان و همکاران (١٣٩٢) بعد از بررسـی خصـوصیات مورفوسکوپی و گرانولومتری ذرات ماسه در ارگ خارتوران شاهرود به این نتایج دسـت یافتند که وجود رسـوبات جدید در برخی مناطق غربی نشـان از فعال بودن فرسایش بادی در داخل ارگ و نیز برداشـت از منشـاء طبیعی آن است .
(رجوع شود به تصوير صفحه) شکل ٤- چارت روش کار ٢-٣- تعیین خصوصییات فیزیکی و شیمیایی نمونـه ها برای تجزیه و تحلیل پارامترهای دانه بندی (گرانولومتری)، درصـــد ســـدیم و کلســـیم ، هدایت الکتریکی (EC)،pH ، درصــد رس ، ســیلت و شــن و همچنین اندازه گیری مقدار SAR به آزمایشــگاه دانشــکده منابع طبیعی و محیط زیسـت فرسـتاده شـدند.