چکیده:
جزایر، بنادر و پسکرانههای خلیجفارس و دریای عمان در دورۀ پهلوی اول جایگاه ممتاز اقتصادی خود را حفظ کرده بودند. بخش عمدهای از تجارت دریایی ایران از مبادی متعدد خروجی و ورودی این مناطق انجام میگرفت. هدف از این نوشتار، بررسی تحولات اقتصادی کرانهها و پسکرانههای خلیجفارس و دریای عمان طی سالهای 1304-1320ش. با تأکید بر شناخت علل و زمینههای تأثیرگذار رشد منطقهای است. عوامل مؤثر بر فرایند تحولات اقتصادی این مناطق در دوره پهلوی اول چه بوده است؟ نتیجۀ پژوهش نشان میدهد که مجموعه عملکرد دولت در حوزههای گوناگون تجاری و فعالیتهای عمرانی زیرساختی، در حیات اقتصادی کرانه و پسکرانهها نسبت به ادوار پیشین -بهخصوص اواخر قاجاریه- تأثیر بسیار داشته و حرکت کاملاً رو به رشدی را سبب شده بود؛ هرچند که برخی از این فعالیتها بخشی از برنامههای درازمدت بوده و تأثیرات کوتاهمدت و آنی خود را نشان نمیداد.
Factors Affecting the Economic Development of the Borders and the Gulf of the persian Gulf and the Sea of Oman during the First Pahlavi Period Dr. Mohammad Jafar Chamankar 1 Abstract: The persian Gulf and the Sea of Oman have enjoyed a privileged position during the first Pahlavi period. The reform of Reza Shah's era, in terms of economic, military and foreign policy, has driven the reign of Iran over the islands and ports of the Persian Gulf and Oman Sea. The purpose of this paper is to review the changes in the non-oil economy of these frontiers between 1304 and 1320, with an emphasis on identifying the causes and areas of regional development. Although some modifications and executive, including the foreign trade monopoly law that foreign trade Iran has been subjected to monopoly government, causing a periodic downturn in coastal exports and imports, trade and infrastructure development activities on the coast and the coastline show a very steady increase over the preceding period, especially in late Qajar. Give Key word: First Pahlavi, Persian Gulf and Oman Sea, islands and ports, economics. Influential factors
خلاصه ماشینی:
(ساکما، ٥٧٥٦)، افتتاح جادۀ اهواز به تهران از طریـق لرسـتان و اداره پـست مسجدسلیمان در پاییز ١٣٠٤ (حبل المتین ، ٢ شهریور ١٣٠٤: شمارۀ ٢٩، صـص ١٩-٢٢؛ همان ، ٩ تیر ١٣٠٤: شمارۀ ١٩، ص٢؛ اطلاعات ، ١٣٠٥/٤/١٩: ص١؛ امیرطهماسب ، ١٣٠٤: ٦٦٠)، آغاز ساخت راه خوزستان به خرم آباد در ١٠ آبان ١٣٠٥ (گاهنامه پنجاه سـال شاهنـشاهی پهلـوی ، ١٣٥٦: ٥٢/١؛ اطلاعات ، ١٣٠٥/٥/٢٣: ص١؛ اطاق تجارت ، فروردین ١٣١٠: ص٢٨)، توجـه و مراقبت از راه شیراز به بنادر جنوب (اطلاعات ، ١٣٠٥/٦/١٩: ص١)، تعمیر و تسطیح راه شوسۀ لار به بندرعباس ، جهرم به بنـدرعباس در اواخـر مهـر و آبـان ١٣٠٥ (اطلاعـات ، ١٣٠٥/٦/٣٠: ص١) و بندرعباس به کرمان (اطلاعات ، ١٣٠٥/٨/١٧: ص١)، ساخت راه شـیراز بـه جهـرم و جهرم به لار و اتصال آن به جادۀ شوسه بندرعباس به کرمان (اطاق تجارت ، ١٧ اسـفند ١٣٠٩: ص١٧؛ اطلاعـات ، ١٣٠٥/١٠/١٠: ص١) نمونـه ای از ایـن اقـدامات بـود.
بر این اساس ، با انتشار تصویب نامه شماره ١٥٠٨٦ هیئت وزیران در سال ١٣١٦، بـا آزاد کردن صدی پنجاه از ارز صادراتی ، صادرات در بنادر خلـیج فـارس بـه سـرعت رونـق گرفـت (اسناد اتاق بازرگانی بوشهر، ١٣٩٣: ٦٦/١-٦٥؛ اطاق تجارت ، یـک خـرداد ١٣١٧: ص١؛ نامـه بازرگان ، خرداد ١٣١٧: شمارۀ ٤، صص ١-٩).
تنباکوی جنوب حتی بـه عثمـانی و مـصر نیـز صـادر مـی شـد و متوسط ارزش آن به ٢٠٣١٢٠٠ قران می رسـید (قـشون ، اول عقـرب ١٣٠٣: صـص ٧٠٩-٧١٠؛ اطاق تجارت ، ١٥ آبان ١٣٠٨: ص٤٦؛ قلم آزاد، فـروردین ١٣٠٩: شـمارۀ ٥٠، ص٣؛ گمرکـات ایران ، اردیبهشت ١٣١٣: شمارۀ ٥٤، ص٢).