چکیده:
مطالعۀ گونه شناسانۀ مطبوعات زنان از حیث دست یابی به سنت نوشتاری زنانه در تاریخ ادبیات فارسی، حایز اهمیت است. مطبوعات ویژۀ زنان که برای اولین بار در سال 1289 ه. ش توسط ایشان منتشر میشود، از یک سو در بر دارندۀ مسایل و دغدغههای زنان در اوان انقلاب مشروطه و از سوی دیگر منعکس کنندۀ تغییرات ادبی در همین دوران است. زنان برای اولین بار نوشتههای خود را در گونههایی مانند داستان کوتاه، مقالۀ اجتماعی و ترجمه، در مطبوعات منتشر کردهاند. گونههایی مانند شعر و نامه نیز که پیش از این رواج داشته است در این دوره از حیث محتوا و کارکرد تغییر کرده است. این تحقیق با استفاده از نظریۀ گونهشناسی (ژانر) و با روش استقراء کامل به شش گونه اصلی در نوشتارهای مطبوعاتی زنان دست یافته است. مطالبۀ حقوق اجتماعی زنان مانند لزوم تحصیل، حق انتخاب همسر، اجازۀ کار، حق رای و حق حضانت فرزند؛ محتوای مشترک در تمامی این گونههاست. مخاطب اصلی تمام گونهها زنان هستند، چنانکه کارکرد این گونهها تحت عنوان کلی تعلیم و انتقاد اجتماعی جای میگیرد.
خلاصه ماشینی:
تمامی پایـان نامـه هـای مـذکور غیـر از پایان نامۀ فاطمه رضوی، به بررسی بازتاب نقش زن در مطبوعات و آثار قاجار پرداختـه انـد و بررسی ادبی نوشتارهای زنان در این دوره مورد نظر ایشان نبوده است .
این موضوع در بعضی از مقالات نیز مورد توجه قرار گرفته است ؛ «درون مایۀ شـعر زنانـه در عصر مشروطه » (١٣٩٤) به تحلیل درون مایۀ اشعار زنـان در دورة مشـروطه بسـنده کـرده است که از لحاظ بررسی محتوایی با مقالۀ حاضر( در بخش شعر) شباهت دارد؛ امـا تفـاوت در پیکرة متنی و نپرداختن به ویژگی های فرم و ساختار از جمله تفاوت آن با نوشتۀ ماسـت .
از بـین هفت نشریۀ مورد بحث ، اکثر آن ها در تهران منتشر میشده اند غیر از روزنامـۀ زبـان زنـان در دورة اول انتشارش که در اصفهان به طبع می رسیده و بعدها به تهـران منتقـل شـده و مجلـۀ جهان زنان که در مشهد منتشر میشده است .
شکل ظاهری مقالات مطبوعاتی زنـان شامل ویژگی های زیر است : نداشتن عنوان و نداشتن نام نویسنده ؛ بکار بردن آیات ، احادیث ، اشعار و ضرب المثـل در میان مقاله برای تایید مدعای نویسنده ؛ طولانی بودن جملات و انشایی بودن آنها و بکـار بردن لحن روایی با توجه به بررسی محتوایی و ساختاری مقالات مـی تـوان نتیجـه گرفـت کـه اولا ایـن مقالات جزء مقالات عمومی هستند و ثانیا آنچه هویت زنانه به این مقـالات بخشـیده اسـت ، بیشتر در حوزة محتوا و مخاطب است و صرفا با استناد به ویژگیهـای ظـاهری نمـیتـوان حکم به زنانه بودن آن ها داد.