چکیده:
ویر گوردون چایلد، باستانشناس و مورخ استرالیاییِ نیمۀ نخست قرن بیستم، از شخصیتهای علمی و خلاق در عرصۀ مطالعات باستانشناسی و تاریخ است. چایلد با اتخاذ ترکیب روششناسانۀ علمی موردنظر خویش در حوزۀ دانشِ تاریخ و باستانشناسی دیدگاهها و مفاهیمی خاص در این عرصه تولید کرد که هنوز هم موردتوجه محافل علمیِ باستانشناسانِ پیشاتاریخی و مورخان تاریخ است. این نگرش در کتاب کمحجم، ولی مفید، تاریخ وی بازتاب خاصی پیدا کرده است. کتاب تاریخ، که به نقد و بررسی نظریههای رایج دربارۀ تاریخ و تاریخنگاری میپردازد، از همان آغاز موردتوجه محافل علمی در جامعۀ ایران قرار گرفت و تاکنون چندبار ترجمه و بهدست چاپ سپرده شده است. در این نوشتار، ضمن بررسی و نقد شکلی و محتوایی ترجمۀ فارسی اثر مذکور، تلاش میشود که رویکرد علمی و رهیافت روششناسانۀ ترکیبی چایلد با تأکید بر نگرش مطلوب و موردنظر وی، مبنیبر تکامل فناورانه و خلاق در نظم تاریخی پسندیده، مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد و مؤلفههای اساسی چنین تفسیری از تاریخ را ازدیدگاه ایشان بشناساند.
Vere Gordon Childe, Australian archaeologist and historian, was one of most spectacular figures in archaeology and history in the first half of the 20th century. He took a methodologically synthetic approach to offer particular issues which are still given attention by pre-historians and historians. In this respect, his influential book History, targeting a survey of current theories on the history and historiography, was so given attention by academics in Iran that has been translated and published for several times. In this paper, it is attempted to review the Persian version of the book and that the methodological synthetic approach taken by its author about the historical order and the variables of such interpretation on the history.
خلاصه ماشینی:
شاکلۀ اصلی کتـاب به شرح زیر است : مبحث اول : جامعه ، علم ، و تاریخ ؛ این مبحث ، درحکم مدخل اثر، نسبتِ میـان جامعـه و تاریخ و ماهیت علمی دانش تاریخ و تمایز میان علوم اجتماعی و تاریخ با علوم تجربـی را روشن میسازد؛ مبحث دوم : نمونه ای از یک نظم تاریخی ؛ در این مبحث ، گوردون چایلد با جـد کـردن یک عامل از فرایند تاریخی «یعنی عامل فناوری و تکنولوژی» نقش اساسـی و انتظـام بخـش عنصر فناوری و تکنولوژی را در تکامل تحولات تاریخی برجسته کرده است ؛ مبحث سوم : شکل گیری سنت تاریخ نگـاری؛ در ایـن مبحـث ، گـوردون چایلـد سـیر شکل گیری و تحولاتی را کـه در صـورت بخشـیدن بـه ظهـور دانـش تـاریخ و سـنت هـای تاریخ نگارانه مؤثر بوده در ادوار مختلف موردبحث قرار داده است ؛ مبحث چهارم : مفاهیم لاهوتی و جادویی نظم تاریخی؛ در این مبحث ، نگارنده کوشیده تا به بررسی و نقد مفاهیمی چون «تاریخ نگاری لاهوتی »، «تاریخ نگاری جـادویی»، و «نظریـۀ انسان بزرگ » بپردازد و نقش این عناصر را بـه مثابـۀ عناصـری موهـومی و خیـالی و مقـدس بررسی کند و نقاط ضعف و فواید این گونۀ تاریخ نگاری ها را موردتوجه قرار داده است ؛ مبحث پنجم : نظریه های طبیعت گرایانه دربارٔە نظم تاریخی؛ در ایـن مبحـث ، گـوردون چایلد تمام نظریاتی را بررسی میکند که درصددند تا، با ارائۀ طـرح هـا و نظریـات انتزاعـی، تاریخ را به مثابۀ نظمی ابدی و فرضی فراتر از توصیف رویدادی تصور کنند؛ چایلـد آن هـا را ذیل نظریات طبیعت گرایانه قرار داده که هم چون نظریات لاهوتی خصلتی فراتجربی دارند؛ مبحث ششم : تاریخ به مثابۀ یک علـم تطبیقـی؛ در ایـن مبحـث ، نویسـنده بـه بررسـی نظریاتی پرداخته که با کاربرد روش های قیاسی و تطبیقی در سودای دست یابی بـه قـوانین و اصول تاریخی به شکلی توصـیفی و تطبیقـی بـوده انـد.