چکیده:
این جستار به دنبال آن است تا یک روایت پیوسته از شخصیت عبیده بن عمرو سلمانی و مواضع او در نبرد صفین ارائه نماید. تاکنون پژوهش مستقلی در این زمینه صورت نگرفته و گزارشهای موجود پراکنده و دارای تعارض است. پژوهش کتابخانهای حاضر به روش مطالعه تاریخی و توصیفی، اسنادی تنظیم شده و گونههای منابع فریقین مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج حاصل گویای آن است که دلیل تعارض اخبار، تصحیف و بیتوجهی نویسندگان نسبت به نظام اجتماعی و قومی عرب و برخی جانب داریها بوده است. آنچه روشن است اینکه آراء و اندیشه عبیده و مواضع او در نبرد صفین تحت تاثیر برخی از صحابه و شرایط حاکم بر عراق است. ترجیح عبیده برای جهاد با کفار و جدایی او از امام علی (ع)، در تفرقه سپاه عراق و فرجام نبرد اثر گذاشت و با قراین موجود نمیتوان او را از رجال شیعه به شمار آورد.
خلاصه ماشینی:
بـر اسـاس ايـن تحقيق ميتوان گفت جهت گيري عبيـده نسـبت بـه تحـولات اجتمـاعي و رويـارويي او بـا علي(ع ) در نبرد صفين بر اساس اصل اجتهاد به رأي و تبعيت از برخي صحابه بود.
٢-اخــتلاف دربــاره پــدر: عمــرو (بخــاري، ١٣٨٤: ٤٤٠/٥؛ ٨٢/٦؛ خليفــه ، ١٤١٤: ٢٤٦؛ دينوري، ١٣٦٨: ٧٠؛ خطيب ، ١٩٨٥: ١٣٦/١-١٣٧)، قيس (ابن سـعد، ١٤١٠: ١٥٢/٦؛ يعقـوبي، [بيتا]: ٢٤٠/٢) و عمرو بن قيس بن عمرو (مزي، ١٤٠٠: ٢٦٥-٢٦٨) از جمله نام هـايي اسـت که براي پدر عبيده آمده است .
بـر ايـن اسـاس نسـب قبيلـه اي عبيـده عبارت است از: بنيسَـلمان (ابـن سـعد، ١٤١٠: ١٥٢/٦؛ ابونصـربخاري، ١٤٠٧: ٥٠٥/٢-٥٠٤) بن يشکر (ابن اثير، ب [بيتا]: ١٢٧/٢) بن ناجيه بن مراد (ابوعبيـد، ١٤١٠: ٣٢٤؛ همـداني ١٤٠٨: ٥٦-٥٥؛ خليفه ، ١٣٦٩: ٤٦؛ ابن حجر، [بيتـا]: ٧٣/٢) و منسـوب بـه قبيلـه مـذحج (خليفـه ، 1 .
بنـابراين خبر بخاري درباره کلابي (بخاري، ١٣٨٤: ٤٤٠/٥) يـا سـلماني بـودن عبيـده (همـان : ٨٣/٦؛ دارقطني، الف ١٤٠٦: ٢٥٧/١) صحيح نيست ؛ چراکه عبيده کلابي از صـحابه (خليفـه ، ١٤١٤: ١١٥؛ ابن عبـدالبر، ١٤١٥: ١٠١٨/٣) و عبيـده سـلماني از تابعـان اسـت (ابـن عبـدالبر، ١٤١٥: .
کناره گيري عبيده از امام علي(ع ) هم جـدايي گروهـي از ياران ابن مسعود و قراء کوفه را در پي داشت و هم با توجه بـه جايگـاهش نـزد بنـيمـراد کوفه ، زمينه اضطراب و تشويش خاطر رجال اين قبيلـه را فـراهم کرد(منقـري، ١٣٨٢: ٥١٢).
٤. مواضع و ايستارهاي عبيده در صفين و کناره گيري او از امام علي(ع ) از مسـائل اصـلي اين تحقيق است .