چکیده:
مسئله مهم برای نگارندگان این مقاله آن است که روزبهروز تصویرسازیهای کتابهای کودک از جهت فرمها، رنگها و پردازشهای شخصیتهای داستانی گیراتر میشود؛ ولی بهندرت از قابلیت منحصر به فرد نقوش و تزئینات قرآنی برای آزاد کردن و فعال کردن تخیل خلاّق کودکان - که اندام و ابزار وصول به عالم مثال (خیال) بهعنوان منبع صور مثالی و تماثیل هنری در اسلام به شمار میرود - استفاده میشود. زیباییشناسی اسلامی، که در نقوش تذهیبهای قرآنی بهویژه در دوره تیموریه و صفویه مشهود است، شامل نقوش هندسی، ختاییها و اسلیمیها، نور، رنگ، مواد و تکنیک عالی اجرا و حسن ترکیب چون تعادل، هماهنگی، تکرار مداوم و حرکت پیوسته نقوش و رنگهاست. ذهن کنجکاو کودک جویای حقیقت و دوستدار کشف است. فضای تذهیبهای قرآنی به سبب تغییرات مناسب و بکر بودن عناصر تذهیبی و بیشباهتی به دنیای واقعی، قدرت کشف را در کودک و نوجوان بیشتر میکند و به او مجال تفکر میدهد. این مقاله در صدد است با روش پژوهش تطبیقی−تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای و با استفاده از پرسشنامه اثبات کند که تصویرسازی نسخههای قرآنی با تزئیناتی جذاب و تفکربرانگیز ویژه مخاطبان کودک با توجه به الگوهای شاخص قرآنآرایی بهویژه الگوهای متعلق به دوره صفویه امکانپذیر بوده و خاصیت انتزاعی این نقوش و نمادین بودن رنگها، به آنها توانایی فعال کردن قوه خیال را میبخشد.
What constantly concerns the authors about the children friendship with Quran and its teachings is that the number of authors and illustrators of children’s books are innumerable and the illustrations of children books become more and more interesting and fascinating in form, color and processing of character stories. However, the unique potency of Quran motifs and decorations for establishing an active and dynamic mindset about Quran for children has been rarely used. Islamic aesthetic which is evident in the motifs of Quranic gliding in Timurid and Safavid periods include geometric motifs, foliage and Arabesque, composition, bookbinding, light, color, material and excellent technique for implementation and combination principles like balance, coordination, contiguous repetition and continuous motion of motifs and colors. The curious mind of a child seeks for searching truth and exploring the space of Quranic gliding with such changes appropriate for child world makes his or her mind more activated; and the being intact of Quranic illumination elements and their difference with the real world increase the exportability in children and gives them chance to think. Thus, due to the main mentioned concern, illustration of Quranic scripts with fascinating and thought provoking decorations is possible especially for children due to the distinctive patterns of decorating Quran especially Safavid period, and the abstract feature of these motifs and symbol of the colors can activate their imagination. The methodology used for the aim is collecting data from library references and administering a questionnaire, a comparative-analytic methodology.
خلاصه ماشینی:
1 نقش و جايگاه هنر تذهيب قرآني در تربيت ديني کودکان و نوجوانان آرزو پايدارفرد * ** فاطمه شفيعي چکيده مسئله مهم براي نگارندگان اين مقالـه آن اسـت کـه روزبـه روز تصويرسـازي هـاي کتـاب هـاي کودک از جهت فرم ها، رنگ ها و پردازش هـاي شخصـيت هـاي داسـتاني گيراتـر مـي شـود؛ ولـي به ندرت از قابليت منحصر به فرد نقوش و تزئينات قرآني بـراي آزاد کـردن و فعـال کـردن تخيـل خلاق کودکان - که اندام و ابزار وصول به عالم مثال (خيال ) به عنوان منبـع صـور مثـالي و تماثيـل هنري در اسلام به شمار مي رود - استفاده مي شود.
ج) بهشت و عالم خيال نگاه کودک به تذهيب همان نگاهي است که مخاطب را از افق حيـات جسـماني و وجـدان روزانـه خود به مرتبه اي عالي تر ارتقا مي دهد و اين همان درک وجه آسـماني موجـودات اسـت و کـودک و نوجوان توانسته است اين گونه عظمت و زيبايي وحي را در لابـه لاي ايـن نقـوش مجـرد درک کنـد؛ يعني ادراکش متحول شده ، ديگر تذهيب را يک شئ مادي ادراک نميکند؛ بلکه او از نور اشـراقي و حکمت الهي بهره مند شده است که نصيب پرهيزگاران مي شود و توانسته نورانيت متجلـي شـده در نقوش انتزاعي تذهيب را درک کند؛ همان چيزي کـه کـربن آن را تخيـل خـلاق (تخيـل بـه معنـاي واقعي ) تعبير کرده است (نصر، ١٣٨۵، ص٧٧ و کربن ، ١٣٩٠، ص٢۶٠)؛ يعني قـدرت تخـيلش به خلاقيت مي رسد که مانند آينه عمل ميکند و احساسات مناسب هنري ايجاد مي شود که به درک نوع انتخاب رنگ و صورت در هر اثر هنري (اسلامي ) قادر است که نيازمند تهذيب جسم و ذهن و وصول به چشم مسلحي است که غير از حقيقت چيـزي نمـي بينـد و توانـايي هـاي ذهـن و تخيـل مخاطب را توأمان به سوي درک درست هنري سوق مي دهد (سيدقطب ، ١٣۵٩، ص١١٧).