چکیده:
تحلیل روانشناختی یکی از بارزترین روشهای تحلیل متون است. در این میان نظریة آرکی تایپ یا کهنالگوی یونگ در پی شناخت هر چه بیشتر متون برآمده است و از روشهایی است که بسیار مورد استقبال محققان قرار گرفته است. در این مقاله سعی شده است با توجّه به نظریة کهنالگوی یونگ رابطة پیوند زشتی و ویرانگری در آثار برجستة ادب حماسی نشان داده شود و مشخص گردد که این رابطه به یک کهنالگو در اندیشة ایرانی تبدیل شده است و به تبع آن، یکی از باورهای عامیانه گشته است. بررسیها نشان میدهد که سیاهی و عدم تناسب اعضای بدن، همچنین وجود مار بزرگ و بهعبارتی اژدها، آن هم اژدهایی سیاه و گاه با دندانهای بزرگ و چشمهایی سرخ و از این قبیل صورتها، کهنالگویی است که در اندیشة ایرانی و به تبع آن در متون ایرانی وجود دارد و نماد زشتی است. بنا بر این از آنجا که در اندیشه و متون ایرانی زشتی و زشترویی با مشخصات مذکور تبیین شده است و دارندگان این مشخصات معمولا ویرانگر و زیانکار هستند. در این صورت در اندیشة ایرانی و متون حماسی آن، پیوندی بین زشتی و ویرانگری بهوجود آمده است که به مثابة یک کهنالگو در طول زمان به کرّات در متون مختلف دیده میشود. این کهنالگو تا جایی در اندیشة ایرانی پیشروی کرده است که تبدیل به یک باور عامیانه و بومی شده است، بهگونهای که هم اکنون نیز در بسیاری از مناطق، افراد زشت را بدشگون و زیانکار میدانند.
خلاصه ماشینی:
گفتنی است مقالة پیشین اینجانب با علی حیدری در خصوص مشخص کردن و صرفاً «نشان دادنِ رابطة زشتی و ویرانگری در شاهنامه» بوده است، امّا پژوهشهای بیشتر مشخص کرد که این رابطه در متون دیگر هم وجود دارد، بنا بر این بر این شدیم تا این رابطه را بر مبنای کهنالگوی یونگ بررسی کنیم و این رابطه را بهعنوان یک باور عامیانه که جزئی از فرهنگ ایرانی شده است معرفی کرده، بازبشناسیم، پس این مقاله هم به لحاظ جامعة آماری و هم از لحاظ مبنای بررسی با مقالة قبلی متفاوت است.
به بالا چهل رش ز تو برتر است ( همان،270) 9-2 در ادامة این داستان از خصوصیات منهراس زیانکار و ویرانگر نام میبرد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان، 271) 3- فرامرزنامة بزرگ 1-3 در کتاب فرامرزنامة بزرگ در بخش لشکر کشیدن رای هند به جنگ فرامرز و پیشرو کردن تجانو را و پند دادن او را برای جنگ با فرامرز، تجانو یعنی دشمن فرامرز دارای چنین صورتی است: چو دیوی بد آن سهمگین مرد زشتبه بالا ز سی رش بدی او فزون ز دود تف دوزخ او را سرشتچو پیلانش دندان و دیده چو خون (ناشناس، 1394: 61) 2-3 در بخش دوم فرامرزنامة بزرگ، فرامرز به جزیرهای پای مینهد که دشمنانش دارای صورتی عجیب و زشت و وحشتناک هستند.