چکیده:
حمام علاوه بر اینکه مکانی برای نظافت و تطهیر است، با توجه به ظرفیتها و ویژگیهای خود، کارکردهای درمانی در طب ایرانی دارد. در این نوشته به دنبال آن هستیم که با استفاده از منابع معتبر به این پرسش پاسخ دهیم که حمام چه کارکردهای درمانی داشته است. یافتههای پژوهش حکایت از آن دارد که در تاریخ طب در دو حوزه پیشگیری و درمان به حمام توصیه میشده است. آنچه این پژوهش بر آن تاکید دارد این است که حمام و انواع روشهای آن باعث بهبود کیفیت سلامتی افراد میشود. حمام برای درمان بیماریهای مختلف از جمله انواع تب، بیماریهای زنان، بیماریهای چشم، درمان سکته و جز آن به کار میرفته است. نگاهی به نتایج این پژوهش نشان میدهد که حکمای ایرانی معتقد بودند که حمام هم به منظور پیشگیری و حفظ تعادل مزاج توصیه میشده است و هم به عنوان یک روش درمانی تجویز میشده است.
Baths have therapeutic functions in Iranian medicine.. This paper, using descriptive-analytical method and using authoritative sources, sought to answer the fundamental question of what therapeutic function of the bathroom was. The findings also suggest that baths have been used in two areas of prevention and treatment of the disease. What this research emphasizes is that the bath and its various methods improve the health of people. Baths are used to treat various illnesses including fever, gynecological diseases, eye diseases, stroke treatment, and so on. A look at the results of this study shows that Iranian physicians believed that the bathroom had a special place in the field of prevention and preservation of the balance of the womb as well as in the field of treatment
خلاصه ماشینی:
مواد و روش ها در اين مطالعه به منظور به دست آوردن اطلاعات مربوط به حمام ، فوايد و مضرات آن ، اقدامات پيشگيرانه و روش هاي درمان بيماريها از منابع طب ايراني از قرون سوم تا پنجم هجري از جمله فردوس الحکمه اثر ربن طبري، کامل الصناعة الطبيه اثر مجوسي اهوازي، مصالح الأبدان و الأنفس ابن سهل بلخي، قانون ابن سينا، الحاوي رازي، ذخيرٔە خوارزمشاهي جرجاني استفاده شده است .
در منابع جديد ميتوان به مقاله اي با عنوان «حمام در متون طب دورٔە اسلامي: نظريه و عمل » تأليف دکتر جعفر طاهري اشاره کرد که در نشريۀ پژوهش هاي معماري اسلامي دانشگاه علم و صنعت ايران منتشر شده است .
حکيمان ايراني حمام کردن در تمامي فصل هاي سال را مفيد و مناسب دانسته اند که به شرح زير است : ١‐ فوايد حمام کردن در فصل بهار: وجود حرارت و رطوبت فراوان در اين فصل موجب تحريک بخارات بدن ميشود و حمام به خاطر تناسب و سنخيت داشتن با بخارات ، آنها را جذب ميکند و مقدار آنها را کاهش ميدهد و مقدار باقيمانده از آن را براي فرد دل پذير و دل نشين ميکند و بدن را با خارج کردن بخارات سبک ميگرداند، در نتيجه انسان از اين طريق بهره ميبرد (بلخي، ص ١١٧).
روغن مالي براي درمان بيماريهايي از جمله بيماران دق نيز مفيد است ؛ زيرا افراد مبتلا به اين بيماريکه براي تحصيل رطوبت به حمام ميروند، بايد موقعي در آب بمانند و خود را شستشو دهند که احساس خستگي نکرده اند و پس از آن بدن خود را روغن بمالند؛ زيرا روغن باعث ميشود آب در سوراخ هاي زير پوست بماند و در نتيجه رطوبت مورد نياز به دست بيايد (ابن سينا، قانون ، ج ١، ص ٢٣٨).