چکیده:
آمال و آرزوی هر کشور و جامعهای،دستیابی به رفاه و آسایش بیشتر،جبران عقبماندگی و کاهش آلام و بدبختیها و به عبارتی زندگی بهتر برای افراد جامعه است.مسلما،رسیدن به چنین اهدافی نیازمند توسعهای پایدار میباشد که در آن به تمامی ابعاد و جنبههای توسعه بهطور همزمان توجه شده باشد.از میان ابعاد مختلف توسعه،بحث انسان و منابع انسانی جایگاه منحصر به فرد و بی بدیلی دارد.چرا که،از انسان هم به عنوان هدف توسعه و هم به عنوان ابزار توسهع یاد میشود.بر این اساس در این مقاله سعی شده است،ضمن شرحی بر ساختار شاخص توسعه انسانی و شاخصهای تکمیلی آن و ارائه پیشنهاهایی جهت واقعیتر شدن نتایج در سطح استانها،جایگاه استانهای کشور از این حیث مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد. نتایج به دست آمده در زمینه شاخص توسعه انسانی متداول براساس آمار و اطلاعات سال 1380 نشان میدهد که استانهای تهران،کهگیلویه و بویر احمد،خوزستان،اصفهان و یزد برترین استانها در سطح کشور میباشند.استفاده از مقادیر تولید ناخالص داخلی استانها برای محاسبه سنجه درآمد سرانه سبب گردیده است تا نتایج حاصل در برخی موارد با واقعیت توسعهیافتگی استانها چندان مطابقت نداشته باشد.به منظور رفع چنین نقیصهای،از هزینه خانوارها در محاسبه درآمد سرانه استفاده شده که این عمل،واقعیتر شدن نتایج را به دنبال داشته است.در این راستا استانهای تهران، اصفهان،گیلان،یزد و سمنان در ردههای برتر کشور قرار گرفتهاند. در زمینه شاخصهای تکمیلی توسعه انسانی نیز به دلیل کمبود آمار و اطلاعات،تنها امکان محاسبه شاخص توسعه وابسته به جنسیت وجود دارد.در شاخص مذکور براساس روش پیشنهادی،استانهای تهران،گیلان،اصفهان،یزد و مازندران از وضعیت مناسبتری در سطح کشور برخوردارند.بدین مفهوم که این استانها در زمینه توسعه انسانی کمترین نابرابریها را در میان زنان و مردان داشتهاند.
خلاصه ماشینی:
"به عبارت دیگر: (شاخص سطح زندگی)*1/3-(شاخص دانش)*1/4-(شاخص طول عمر)*1/3-شاخص توسعه انسانی که در آن مقدار تعدیلی امید به زندگی در بدو تولد-شاخص طول عمر +(مقدار تعدیلی نرخ باسوادی بزرگسالان)*2/3 -شاخص دانش (مقدار تعدیلی نرخ ثبت نام در مدارس)*1/4 مقدار تعدیلی سرانه تولید ناخالص داخلی-شاخص سطح زندگی بهطور کلی فرآیند محاسبه شاخص HDI را میتوان به صورت زیر خلاصه کرد: (به تصویر صفحه مراجعه شود) Source:Human Development Report 2005,P340 برنامه توسعه سازمان ملل،با استفاده از مقدار به دست آمده برای شاخص توسعه انسانی کشورها و مناطق را در سه سطح انسانی پایین،متوسط و بالا طبقهبندی مینماید.
4-طرد اجتماعی:برمبنای نرخ بیکاری طولانی مدت(21 ماه یا بیشتر) شاخص فقر انسانی(2)را میتوان با استفاده از رابطه زیر محاسبه کرد: (به تصویر صفحه مراجعه شود) P1 :احتمال دستنیابی به سن 06 سالگی در بدو تولد(به صورت درصد) P2 :درصد بزرگسالان فاقد مهارتهای عملی باسوادی P3 :درصد جمعیت زیر خط فقر(05 درصد میانه درآمد تعدیل شده قابل تصرف خانوار) P4 :میزان بیکاری طولانی مدت برحسب درصد P5 :مقیاس جهت وزندهی به ابعاد محرومیت(3- a در نظر گرفته میشود) 3-2-شاخص توسعه مرتبط با جنسیت( GDI )1 این شاخص از همان ابعاد و معیارهای شاخص توسعه انسانی استفاده میکند با این تفاوت که به نابرابری میان زنان و مردان در این دستاوردها نیز توجه کند.
ماهیت ابعاد بهکار رفته در شاخصهای تکمیلی(فقر انسانی(1)و(2)، جدول(3)رتبهبندی استانهای کشور براساس شاخص توسعه انسانی پایه(براساس اطلاعات سال 0831) (به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ:نتایج تحقیق تذکر:برای محاسبه درآمد سرانه برحسب دلار،سرانه تولید ناخالص داخلی(برحسب ریال)به رقم،0058 ریال تقسیم شده است."