چکیده:
تعزیه به عنوان نمادی شیعی – ایرانی است که در باره واقعه کربلا و کشته شدن حسین بن علی (ع) و دیگر مصائب اهل بیت به دست افرادی که هریک نقشی از شخصیت های اصلی را بر دوش دارند نشان می دهد .ناصرالدین شاه که سخت خود را شیفته معصومین بویژه امام حسین (ع) نشان می داد بیشتر از شاهان دیگر قاجار خود را پایبند به عزاداری عاشورا می دانست و در اجرای آن ذوق واهتمام زیادی نشان می داد این هنر در عهد ناصری رواج چشمگیری یافت و همین امر سبب جلب توجه بسیاری از سیاحان خارجی شد، که هریک برداشتی از آن داشتند. مقاله حاضر به شیوهی کتابخانهای و مراجعه به سفرنامههای خارجی با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی دیدگاه سفرنامهنویسان خارجی به نمایش تعزیه پرداخته است. در یک نگاه کلی نتیجهی این پژوهش بیانگر آن است که بسیاری از سفرنامهنویسان خارجی برداشتی سطحی داشته و به درک درستی از واقعیت تعزیه و علت جایگاه آن نزد ایرانیان نرسیدند و نگاه اروپا محور آنان مانع از درک عمیق فرهنگ ایرانی - اسلامی شده است.
خلاصه ماشینی:
و از آنجایی که عصرناصری نسبت به دورههای قبل از خود ارتباط بیشتری با دنیای غرب یافته بود، بنابراین تعداد زیادی از سیاحان خارجی به این سرزمین قدم گذاشتند که البته بسیاری از آنان به طور پنهان یا آشکار کارمندان دولت مطبوع خود بودند و از آنجایی که شرق به عنوان منبع ثروت، همواره برای غرب اهمیت داشت ، شرق شناسی نیز از اهمیت خاصی برخوردار شد و تعزیه به عنوان نمادی از فرهنگ ایرانی – اسلامی مورد توجه سفرنامه نویسان خارجی قرار گرفت و منجر به برداشتهایی از سوی آنان شد که این پژوهش در پی بررسی آن است و میخواهد بداند که در سفرنامه های خارجی عصر قاجار چه نگاهی به نمایش آیینی تعزیه شده است ؟ به نظر میرسد خارجیانی که در دوره قاجار به ایران سفر کردهاند به درک درستی از ماهیت اصلی برپایی تعزیه نزد ایرانیان نرسیدند و فقط به جنبه ی ظاهری آن پرداختند.
( شیل ، ١٣٦٢، ص٦٨) احساس و استقبال مردم از تعزیه ذوق بر پایی تعزیه بیشتر در روزهای سوگواری ماه محرم با عزاداری امام حسین گسترانیده می شود چنان که گاهی هاله ای از آن در میان شیعیان کشور هایی چون هند ، پاکستان ، ترکیه ، لبنان و عراق نیز به چشم می خورد که این ذوق و اهتمام به خودی خود به عنوان نوعی نمایش بومی کهن مورد علاقه مردم است .