چکیده:
معزی بهعنوان شاعر دربار با سرودن حدود 80 قصیده، در وصف ملکشاه، اثر درخور توجهی درباره اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی این برهه از دوره سلجوقی برجای گذاشته است. از جمله موضوعات مهمی که در این اثر ادبی توجه هر پژوهشگری را جلب میکند، اهتمام سلاطین سلجوقی در بازتولید مشروعیت است. در این تحقیق با تکیه بر چارچوب نظری تحلیل گفتمان، سرودههای شاعر درباره مشروعیت خاص سلطنت ملک شاه در مواجه با مدعیان سلطنت از یکسو و مشروعیت عام او بهعنوان پادشاه مسلمان از سوی دیگر، به شکل توصیفی و با روش تحلیل محتوا به بحث گذاشته شده است.
شاعر، داشتن کفایت و شایستگی نظامی، جانشینی از طرف پدر و تعلق داشتن به خانواده شاهی قراخانی از طرف مادر را در برابر سایر مدعیان تاج و تخت بطور خاص، و برگزیده شدن از طرف پروردگار، ظلالله بودن، برخورداری از تایید پیامبر، عدالتورزی، دینپروری و تایید دستگاه خلافت بهطور عام، بهعنوان مولفههای مشروعیت بخش سلطنت ملک شاه مطرح میسازد.
خلاصه ماشینی:
در این تحقیق با تکیه بر چارچوب نظری تحلیل گفتمان ، سروده های شاعر درباره مشروعیت خاص سلطنت ملک شاه در مواجه با مدعیان سلطنت از یک سو و مشروعیت عام او به عنوان پادشاه مسلمان از سوی دیگر، به شکل توصیفی و با روش تحلیل محتوا به بحث گذاشته شده است .
پرسش تحقیق در گفتمان معزی کدام مؤلفه ها به عنوان مبانی مشروعیت و مقبولیت سلطنت ملک شاه مطرح شده است ؟ فرضیه تحقیق اگر پذیرفته باشیم که شاعران ، سخنگوی حاکمیت و حلقه ارتباط مردم با حاکمیت بوده اند، در آن صورت مبانی مشروعیت آفرینی که در اشعار شاعر تجلی یافته است ، میبایست تابعی از خواست و انتظارات متقابل حاکمیت و مردم بوده باشد.
١. روایت معزی از نبرد قدرت ملک شاه در درون خاندان بنا به گزارش منابع و تحقیقات تاریخی آلپ ارسلان دارای نه و یا ده پسر بوده (جامع التواریخ ، ١٣٨٦: ٣٢ و ٣٨) که بزرگترین آنها ایاز بود و ملکشاه پس از وی قرار داشته است .
همچنین شاعر در قصیده ای دیگر به حضور شاهزاده ای در نزد ملکشاه اشاره کرده و با عباراتی به این مضمون که : «در حالی که بیگانگان از بخشش و لطف سلطان برخوردار هستند، برادرش بیش از دیگران از چنین استحقاقی برخوردار خواهد بود»، سلطان را مورد خطاب قرار داده است (همان : ٤٧٨-٤٧٩).
اما اشاره های مکرر شاعر به رومیان و تهاجم ملک شاه به سرزمین آنها (همان : ٤٢٧، ٢٩١، ٥٧٢،٤٧٣)، مشروعیت آفرین بودن این موضوع را اثبات میکند.