چکیده:
اوایل سدة هفتم هجری، حادثهای بزرگ در تاریخ جهان و در امتداد راه ابریشم به وقوع پیوست؛ حادثهای که بدون وجود تعامل بین تجار و سیاستمداران، فرصت بروز و ظهور نمییافت. این حادثة مهم، حملة چنگیز خان مغول به سوی غرب آسیا و تسخیر آنجا بود. تجار در مسیر راه ابریشم به تردد و تجارت مشغول بودند و با کالاهایی مانند ابریشم و فلزات مختلف و سایر کالاهای ضروری تجارت میکردند. خدمات آنها نیز شامل همه نوع اطلاعات اقتصادی، نظامی، جغرافیایی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بود. خریداران، عمدتا سیاستمداران و به ویژه جهانگشایان بودند و تجار علاوه بر انجام خدمات، نقش سفیر و پیک را نیز ایفاء میکردند. یکی از رموز موفقیت سیاستمداران و جهانگشایان، استفادة هر چه بهتر از این افراد و کالاهای آنها بود و مغولان در قرن هفتم هجری بیش از دیگران کامیابی خود را در این زمینه به ظهور رساندند.
خلاصه ماشینی:
نقش تجارت و سیاست در آینده روابط ایران و مغول ها 1 علیرضا کریمی چکیده اوایل سدة هفتم هجری ، حادثه ای بزرگ در تاریخ جهان و در امتداد راه ابریشم به وقوع پیوست ؛ حادثه ای که بدون وجود تعامل بین تجار و سیاستمداران ، فرصت بروز و ظهور نمی - یافت .
سلطان محمد خوارزمشاه و نیز چنگیزخان هر دو به این مهم واقف بودند و کوشیدند از این ابزار برای تحقق مقاصد سیاسی و نظامی خود بهره گیرند، اما چنگیزخان توانست بیش از رقیب ، دل ارباب تجارت را از آن خود کند و از سوی دیگر، خود نیز حتی در مقام یک تاجر ظاهر شد و سرمایه هایی در اختیار تجار خبره قرار داد تا برای او تجارت کنند و سود حاصل را بدو پس دهند و از چنگیز اجرت سخاوتمندانه ای دریافت دارند.
خان مغول برخلاف سلطان محمدخوارزمشاه که دراعزام نماینده به دربارمغولان ،بیشترکسب اطلاعات سیاسی ونظامی را در نظر داشت ،ظاهرادرآن موقع خواهان ایجادروابط دیپلماتیک وبازرگانی باسلطان بود وبه علاوه ،چون مسلمانان رابه نظراحترام می نگریست ،ازهیأت مذکوراستقبال کرد:باآغوش باز فرستادگان خوارزمشاه راپذیرفت وخواستارآن گردیدکه روابط تجاری بین قلمرو طرفین برقرارگرددوبازرگانان آزادانه به سرزمین های یکدیگررفت وآمدکنند (جوینی ، ١٣٧٥: ٦٠؛همدانی ،١٣٣٨: ٣٤٢؛ بارتولد،١٣٥٢: ٨٣٥).
چنگیزخان و سلطان محمد خوارزمشاه هر دو از بازرگانان به عنوان مهره های دیپلماتیک ، اطلاعاتی و تأمین کننده نیازهای نظامی خود بهره بردند، اما چنگیزخان در این رقابت پیروزمندتر بود، زیرا شیوة تعامل او با تجار خردمندانه تر و برای تجار مفیدتر بود.