چکیده:
حقوق خصوصی زرتشتیان دورة ساسانی که در مادیان هزار دادستان منعکس شده دو نوع پایندانی (ضمانت) را بازمیشناسد: پایندانی به خواسته (pāyandānīh pad xwāstag) و پایندانی به تن (pāyandānīh pad tan). مورد نخست که با ضمانه بالشیء/ ضمانه بالمال در فقه اسلامی قابل مقایسه است ابهام کمتری دارد، اما مورد دوم به دلیل فرمولبندی ظاهرا پیچیده و تا حدی به سبب زمینة حقوقی کمتر شناختهشدة آن، تا کنون به درستی شناسایی و بررسی نشده و ارتباط عناصر آن مبهم باقی مانده است. برداشت ناصحیح و ترجمههای نادرست این موارد به برابرانگاریهای واژگانی همچون tan/برده انجامیده و نتایج حقوقی اشتباهی همچون فرض بردگی در اثر بدهکاری در حقوق زرتشتی ساسانی را پدید آورده است. مقایسة این موارد با نوعی از ضمانت در فقه اسلامی که ضمانه بالنفس نامیده میشود و فرمولبندی و زمینة معنایی و حقوقی آن نیز بهخوبی شناخته شده، حل معمای آنها را ممکن میکند. این مقاله قرابت این موارد حقوق زرتشتی ساسانی با موارد مشابه در فقه اسلامی را نشان میدهد.حقوق خصوصی زرتشتیان دوره ساسانی که در مادیان هزار دادستان منعکس شده دو نوع پایندانی (ضمانت ) را بازمیشناسد: پایندانی به خواسته (stagh pad xwaniyandapa) و پایندانی به تن (h pad tanniyandapa). مورد نخست که با ضمانه بالشیء/ ضمانه بالمال در فقه اسلامی قابل مقایسه است ابهام کمتری دارد، اما مورد دوم به دلیل فرمول بندی ظاهرا پیچیده و تا حدی به سبب زمینه حقوقی کمتر شناخته شده آن ، تا کنون به درستی شناسایی و بررسی نشده و ارتباط عناصر آن مبهم باقی مانده است . برداشت ناصحیح و ترجمه های نادرست این موارد به برابرانگاریهای واژگانی همچون tan/برده انجامیده و نتایج حقوقی اشتباهی همچون فرض بردگی در اثر بدهکاری در حقوق زرتشتی ساسانی را پدید آورده است . مقایسه این موارد با نوعی از ضمانت در فقه اسلامی که ضمانه بالنفس نامیده میشود و فرمول بندی و زمینه معنایی و حقوقی آن نیز به خوبی شناخته شده ، حل معمای آنها را ممکن میکند. این مقاله قرابت این موارد حقوق زرتشتی ساسانی با موارد مشابه در فقه اسلامی را نشان میدهد.
خلاصه ماشینی:
مقایسۀ این موارد با نوعی از ضمانت در فقه اسلامی که ضمانه بالنفس نامیده میشود و فرمول بندی و زمینۀ معنایی و حقوقی آن نیز به خوبی شناخته شده ، حل معمای آنها را ممکن میکند.
موارد پایندانی به تن تا کنون موضوع تحقیق مستقلی نبوده ، اما این موارد در خلال بررسیهای دیگر (بارتلمه ، پالیارو) و نیز در آثار پژوهشگرانی که کل مادیان را به زبان های امروزی ترجمه کرده اند (پریخانیان ، ماتسوخ ) مطالعه و تفسیر شده است .
(2009: 83; Daryaee, 2009: 58–59 دیگر نتیجۀ این نوع تفسیر آن که بر پایۀ همان موارد پایندانی به تن ، یکی از راه های تبدیل شخص آزاد به برده را بردگی در اثر دین یا ناتوانی از پازپرداخت وام (Schuldknechtschaft/ debt slavery) دانسته اند.
*** از مجموع موارد بالا معلوم میشود که پایندانی به تن در حقوق زرتشتیان دوره ساسانی با ضمانه بالنفس در فقه اسلامی چه به حیث اصطلاح و چه به لحاظ مفهوم و کاربرد حقوقی قابل مقایسه است و تفاوت چندانی با آن ندارد.
چنان که پیشتر گفته شد، در همـۀ این موارد، پریخانیان (و نیز عریان ) تن را برابر با برده گرفته است ، اما ماتسوخ آن موارد را به برده شدن شـخص بـه گروه نهاده شده در صورت ناتوانی داین به ادای دین خود تعبیر کـرده اسـت : پریخانیـان : «اگـر فـرخ مهـرین را بـه عنوان برده از آذرفرنبغ دوباره بپذیرد، آنگاه اگر آذرفرنبغ ادعا کند فرخ باید مهرین را تسلیم کند، وگرنه (آذرفرنبـغ ) میتواند فرخ را به جبران (عوض ) مهرین گرفتار کند» (١٤٩ :١٩٩٧ ,Perikhanian).