چکیده:
نگارة "شتر ترکیبی همراه با ساربان" که امروزه در موزة متروپولیتن نگهداری میشود، از آثار نقاشی ترکیبی ایران و متعلق به ربع سوم قرن 10/16 است. مسئلة اصلی در این پژوهش به حضور پیکرههای انسانی کوچکتر با شاخصههای ظاهری متفاوت –که یکی از آنها در توصیفات موزة متروپولیتن راهبی بودایی معرفی شده است- و تفاسیر اجتماعی مرتبط با آنها معطوف است. برایناساس، پژوهش حاضر میکوشد تا با استفاده از رویکرد تاریخ اجتماعی و نظریة بازتاب، بر مبنای اسناد و با روش توصیفیـتحلیلی به مسئلة چیستی هویت پیکرههای انسانی متمایز کوچکتر و چرایی حضور آنها در نگارة یادشده و به بیان دیگر، برخی زمینههای اجتماعی مرتبط با طبقات اجتماعی پایینتر که با تصویرگری این اثر در ارتباط هستند، پاسخ دهد. در این راستا، از مهمترین دستاوردهای این پژوهش، تعیین هویت پیکرههای انسانی کوچکتر متمایز بهعنوان قلندران صفوی است. ضمن آنکه، حالات، ادوات و سایر ویژگیهای پیکرههای یادشده در هماهنگی با حالات قلندران (مانند خفته بودن در روز با پوستینی بر دوش) آیینهای آنان (مانند جریدهکشی و سقّایی)، جایگاهشان نزد علما و حکما و فرجام برخی قلندران شورشی صفوی است.
خلاصه ماشینی:
یکی از ابهامات در مورد این اثر (و سایر نمونه های مشابه آن )، حضور پیکره هایی با پوشاک و ظاهری متمایز در میان پیکره های کوچک تر و به ظاهر کم اهمیت تر درون شتر (در مقایسه با پیکره های بزرگ و یا خارج از آن ) همچون پیکره ای با سری تراشیده و گوشواره ای در گوش است (تصویر ٦) که از آن در توضیحات موزۀ متروپولیتن با عنوان احتمالی«راهبی بودایی با عصای کاکارا» یاد شده است .
بر این اساس ، این تحقیق با پذیرش نظریۀ بازتاب اجتماع در آثار هنری، به دنبال پاسخ به این پرسش هاست : هویت پیکره های انسانی کوچک تر با ویژگیهای ظاهری متمایز در اثر "شتر ترکیبی همراه با ساربان " چیست ؟ پس از تعیین هویت این پیکره ها و با پذیرش بازتاب جامعۀ صفوی در این اثر، ارتباط این پیکره ها با تاریخ اجتماعی صفویه چیست ؟ بر این اساس ، پژوهش حاضر، در پاسخ به چیستی پیکره های کوچک تر متمایز، فرضیۀ درویش یا قلندر بودن آنها را طرح میکند و پس از طی مراحل تطبیق این نگاره با سایر نگاره های هم زمان و تاریخ اجتماعی صفویه سعی در پاسخگویی به سؤالات یاد شده خواهد داشت .
برای نمونه ، تعدادی از این آثار در موزۀ دانشگاه هاروارد١ (٢٠١٧) محفوظ هستند و در صفحات مرتبط با آن اطلاعاتی دربارۀ ریشۀ شکل گیری آنها در ایران یافت میشود و یا یکی از نقاشیهای فیل ترکیبی که استوارت کری ولش ٢ به این موزه اهدا کرده ، مورد بررسی قرار گرفته است و تمامی پیکره های کوچک تر موجود در آن تفکیک شده و مورد شمارش قرار گرفته اند.