چکیده:
قرضگیری فرآیندی زبانی است که در زبانشناسی درزمانی بررسی میشود. در این فرآیند، زبان عناصری را از زبان دیگر قرض میگیرد. این فرآیند معمولا در مناطقی رخ میدهد که دو زبان با یکدیگر برخورد میکنند و به مدت طولانی تماس دارند. یکی از مناطق ایران که چنین موقعیتی دارد، جنوب خراسان است. در این منطقه، عربهایی زندگی میکنند که احتمالا تاریخ مهاجرت آنها به قرون نخست اسلامی بازمیگردد. در این مقاله به بررسی فرآیند قرضگیری فعل «است» و گونههای آن در روستای عربنشین سراب میپردازیم. فعل اسنادی فارسی به سه صورت est (با تحول آوایی، صرفی و معنایی)، hast (بدون تحول) و mest (بهمثابه اسم فاعل) در این گویش کاربرد دارد. در گویش عربی سراب، فعل «است» و گونههای آن در سه وجه اخباری، التزامی و امری بهکار میرود. کاربرد شناسههای عربی در ساختار فعل «است» در این گویش و ساخت فارسی آن تفاوت دارد.
خلاصه ماشینی:
فعل اسنادی «است »، قرض گریی ، گویش عربی ، جنوب خراسان ، روستای سراب مقدمه فعل اسنادی ۱ یا رابط ، فعل یا شبه فعلی ۲ است که نهاد٣ را به گزاره ٤ متصل می کنـد (مـورو، ١٩٩٧: ٧٤) و در اغلب زبان هـای هنـدواروپایی یافـت مـی شـود، تاجـایی کـه آن را یکـی از ویژگی های ایـن زبـان هـا دانـسته انـد (جاسـانوف ، ٢٠٠٣: ١١٢).
صرف این فعل در جدول شماره ١ آمده است : (رجوع شود به تصویر صفحه) روشن است که در افعال بالا، ریشه فعل گونه تحول یافتـه ای از «اسـت » فارسـی اسـت ، امـا شناسه های به کاررفته در این صیغه ها همان شناسه ها یا ضمایر متصل فاعلی عربی معیارنـد که تحولات آوایی پذیرفته اند.
باتوجه به تعداد حروف ریشه ، «است » فعل ثلاثی مجرد محسوب مـی شـود، اما همان گونه که مشاهده شد، در گویش عربی سراب این فعل ثلاثی مزید پنداشته شـده و بـا افزودن > به جای حرف مضارعه ، صیغه های مختلف فعل ساخته شده است .
در جدول ٧، صیغه هـای فعـل پیش گفته به همراه صرف صیغه های مضارع فعل «ذهب » در عربی فصیح ذکر شده است : (رجوع شود به تصویر صفحه) ترکیب فعل اسنادی فارسی و ساخت فعل عربی در صیغه های مـضارع فعـل اسـنادی گـویش عربی سراب نیز مانند صیغه های ماضی کاملا مشهود است .