چکیده:
در بلندای فرهنگ و ادب بشری، نمودهای زیبایی از سمبلها و رمزها نهفته است که از آبشخور پندارهای اسطورهای و آموزههای زیبایی شناختی ادبی مایه میگیرد. این اندیشهها و باورها از دیرباز در تارو پود ادبیّات ما رسوخ پیدا کرده است؛ به گونهای که دریافت برخی از ابعاد ادبی، اجتماعی و فرهنگی اشعار و سرودههای شاعران بدون شناخت و دستیابی به آن پندارها امکان پذیر نمیباشد.
با عنایت به اینکه گیاهان از دیرباز در شعر و ادب فارسی، جایگاه مهمّ و والایی داشتهاند و ملازمت فردوسی با نباتات زبانزد سخن شناسان بوده است، این مقاله به مطابقت نمادها ، رمزها و کاربردهای ادبی نباتات با شاهنامة فردوسی می پردازد و هدف از نگارش آن علاوه بر معرفی رمز و رازها و تفکّرات و تصوّرات و تصاویر گیاهی در شعر فردوسی به رفع پارهای از مشکلات مربوط به متن شاهنامه و نیز ترسیم نقدگرایانه، منسجم و تطبیقی از رمز پردازیهای نباتی بوده است.
خلاصه ماشینی:
و اما حکیم ابوالقاسم فردوسی در مقدمۀ شاهنامه مراتب وجود را منبعث از عناصر اربعه ( آتش، آب، باد وخاک) دانسته و آفرینش آسمان را مقدم بر زمین، کوه و سپس گیاه و حیوان و انسان دانسته است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} نمادهای اساطیری رویش نباتات به دلیل ماندگاری مضمونهای اساطیری و نیز تجلی آنها در آثار ادبی – اعم از نظم و نثر – بررسی سابقة اساطیری برخی از تصویرهای ادبی از موضوعات قابل توجهی میباشد.
فردوسی در این رزم به خاصیت دارویی گیاهان و درخت خسروانی جهت درمان زخمهای رستم اشاره میکند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} در این قسمت صرفا به دلیل کاربردهای نمادین نباتات در ارتباط با گیاه پزشکی سنتی به خاصیت درمانی دو مورد از گیاهان مذکور در شاهنامه میپردازیم: (لازم به ذکر است که گیاهان مورد نظر به ترتیب الفبایی نقل شدهاند) ارغوان: درختی باشد به غایت سرخ و رنگین.
(حسین تبریزی، 1357 :129-128) در شاهنامه نیز به خاصیت شفابخشی انار اشاره شده است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} نتیجهگیری نمادها و تمثیلها در تاریخ ادیان و اعماق ذهن وروان بشر، از تداوم وحدت و ثبات خاصی برخوردارند و بر مبنای ساختارهای مشابه پیش میروند.