چکیده:
یکی از مهمترین رویدادها پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)، فتوحات زمان خلفای صدر اسلام است. عالمان و صاحبنظران مسلمان درباره فتوحات صدر اسلام رویکردهای گوناگونی داشتهاند. برخی با تشبیه کردن آن به غزوات پیامبر (ص)، دفاع از کیان اسلام را انگیزه اصلی آن دانستهاند. از سوی دیگر، برخی از عالمان رویداد مذکور را یک فاجعه تلقی کردهاند. بر این اساس، رویداد مذکور به دلیل اهمیتش، پرسشهای گوناگونی را بر انگیخته است. این نوشتار در صدد پاسخ به این پرسش است که اهل بیت (ع) در برابر فتوحات چه موضعی داشتند؟ برای پاسخ به این سوال با واکاوی انگیزه فاتحان و بررسی و ارزیابی مستندات و شواهد خشنودی اهل بیت (ع) از فتوحات، مانند بشارتهای پیامبر(ص)، مشورت خلفاء با امام علی(ع)، نقل برخی مورخان مبنی بر شرکت حسنین (ع) در فتوحات، شرکت یاران امام علی (ع) در فتوحات و غیره، همچنین با بررسی و ارزیابی مستندات و شواهد عدم تایید فتوحات از سوی اهل بیت (ع) مانند: روایاتی که ناظر به عدم مشروعیت فتوحات هستند و روایاتی که معیار مشروعیت جهاد (اذن امام) را بیان داشته که میتوان عدم مشروعیت فتوحات را از آنها استنباط کرد. با بررسی موارد مذکور، به این نتیجه دست یافتیم که رویکرد اهل بیت (ع) به فتوحات مثبت نبوده است.
One of the most important events after the death of the Holy Prophet (PBUH) are the victories happened in wars during the rule of the early caliphs of Islam. Muslim scholars and thinkers have taken different approaches those victories. Some have likened them to Prophet's (PBUH) ghazvats, consider defending the foundation of Islam their main motive. On the other hand, some scholars have regarded those conquests as disasters. Therefore, the issue has raised a number of questions because of its importance. The present paper sought to answer this question: What was the position of Ahl al-Bait (AS) against the aforementioned conquests? To answer this question by examining the motives of the conquerors, as well as reviewing and evaluating the documents and evidence of the happiness of Ahlul-Bayt (as) because of the victories, such as the glad tidings made by Prophet (PBUH), consultation of the caliphs with Imam Ali (AS), some historians' belief in the participation of Hassan (AS) and Hussein (AS) in the conquests, the involvement of the companions of Imam Ali (AS) in the conquests and finally reviewing and evaluating the documents showing the disapproval of Ahlul-Bayt (AS) such as the narratives proving the illegitimacy of the conquests, and narratives that have expressed the legitimacy criterion of jihad (Imam's permission) from which it is possible to infer the illegitimacy of the conquests, we found that the approach by Ahlul-Bayt (AS) did not approve the conquests.
خلاصه ماشینی:
اين نوشتار در صدد پاسخ به اين پرسش است که اهل بيت (ع ) در برابر فتوحات چه موضعي داشتند؟ براي پاسخ به اين سؤال با واکاوي انگيزه فاتحان و بررسي و ارزيابي مستندات و شواهد خشنودي اهل بيت (ع ) از فتوحات ، مانند بشارت هاي پيامبر(ص )، مشورت خلفاء با امام علي(ع )، نقل برخي مورخان مبني بر شرکت حسنين (ع ) در فتوحات ، شرکت ياران امام علي (ع ) در فتوحات و غيره ، همچنين با بررسي و ارزيابي مستندات و شواهد عدم تأييد فتوحات از سوي اهل بيت (ع ) مانند: رواياتي که ناظر به عدم مشروعيت فتوحات هستند و رواياتي که معيار مشروعيت جهاد (اذن امام ) را بيان داشته که ميتوان عدم مشروعيت فتوحات را از آن ها استنباط کرد.
گفتني است درباره موضوع مذکور، مقاله اي با عنوان «موضع امام علي (ع ) دربرابر فتوحات خلفا» در مجله تاريخ در آينه پژوهش شماره ٢، سال ١٣٨٢ و نيز مقاله اي با عنوان «فتوحات پس از رحلت پيامبر(ص ) زمينه ها وپيامدها» در مجله مشکؤە شماره ٩٤، بهار ١٣٨٦ ارائه شده که هر دو رويکرد تاريخي داشته اند و از نگاه تاريخي ـ حديثي به واکاوي موضوع مذکور نپرداخته اند.
قابل يادآوري است حديث مذکور شايستگي استناد را ندارد؛ زيرا اولا سند آن ضعيف است (خويي، ١٣٧١: ٥٤٨/١)؛ ثانيا، متن حديث که از قول امام علي(ع ) نقل شده با برخي از آيات قرآن و مسلمات تاريخي متعارض است که در ذيل با انتخاب فراز هايي به آن اشاره مي شود: الف ) به همراه رسول خدا به شهر خيبر که در آن مردان يهودي و شجاعاني از قريش بودند حمله کرديم (صدوق ، بيتا: ٣٦٩).