چکیده:
شعر و عرفان قدمتی دیرینه و پیوندی عمیق و ناگسستنی با هم دارند.حضور خیره کننده ی شعرای عارف در آسمان شعر و ادب فارسی،رشته های ارتباطی ادب و عرفان را بیش از پیش محکم ساخته است.در این میان بوده اند شاعرانی که اگر چه در وادی عرفان کمتر قدم زده اند ولی با نشر و بسط اصطلاحات عرفانی، گرمای وادی عرفان را مضاعف و حلاوت اصطلاحات مربوط به آن را دوچندان ساخته اند. هر کدام از اصطلاحاتی که در میان عرفا متداول و مرسوم بوده،دارای بار معنایی خاص بوده است.یکی از این اصطلاحات عرفانی-ادبی، «سیر سر زانو» است که بسیاری از شاعران زبانو ادب فارسی،در لابه لای اشعار و سخنان خویش،بارها به آن اشاره کرده و بهره ها و ثمرات ارزنده ای برای سالکان پای بند به این سیربرشمرده اند. از قرین گردیدن واژه "سیر" به معنی حرکت و تعالی با "زانو"، می توان به این حقیقت دست یافت که شعرای عارف و دل آگاه،اعتقاد داشته اند که این سیر،مکتبی است که می تواند در تعالی جان و روح سالک الی الله مثمر ثمر باشد. این پژوهش سعی دارد با روش تحلیلی-توصیفی به تبیین جلوه های گوناگون این سیر بپردازد و هم چنین فواید ارزنده ای را که در راستای این مکتب در دیوان های شاعران به آن اشاره شده، تک تک برشمارد.این پژوهش به خاطر بدیع بودن موضوع و نیز اهمّیت آن در وادی عرفان می تواند یافته ها و نتایج ارزنده ای را در بر داشته باشد.
Poetry andmysticism have long history with Together and deep and unbreakable’sbond.
Mysticpoets in the sky of Persian literature and poetry cause link of literature and mysticism to more tightly. Among theseare Poets that Although they arenotmystic. But with the publication and development of mystical terms, mysticism heat have doubled and Andhave usedmoremystical terms. Each of the terms that were common among the mystics, has a specific meaning. One of the mystical-literari’s terms is "the process of the knee" that Many poets of the Persian language and literature,often in hispoems andspeeches referred andStated that htis school has many benefits for the seeker and the mystic and his followers. Because process and knees cometogether thisfactcan bereached that the Sufipoetsandtheconscious have believed that this process In fact can lead to higher authority Followers and leishmaniasis. This study attempts to explain the various manifestations ofthis school with analytical-descriptive metod. Because thisisa newresearch and thisresearch and Andin the valleymysticismis important Canincludevaluablefindings.
خلاصه ماشینی:
بايد ابتدا اين علوم را کـه حجـاب راهـي بـراي سـالک و راهرو راه است از لوح دل فروشست و آن گاه به تحصيل علم واقعي پرداخت : چو ديدم کاين دبستان راست کلي علم نـاداني هر آنچم حفظ جزوي بود شستم زآب نسيانش (خاقاني،١٣٧٨: ٣١٣) مشق دبير اسرار چندين نشسـت دارد اما نمي توان خواند حرف مگـوي زانـو (بيدل،١٣٨٦ : ١٢٦٦/٢) شاعراني مثل صائب و بيدل زانو را هم قرين با واژه ي سير به کار برده اند و معتقدنـد کـه سر گذاشتن بر سر زانو ،سالک الي الله را سير و حرکت مي دهد: سير سر زانو هم از افسون جنون بـود افگنـد خيـالم بـه جهـان دگـر از خـود (بيدل،١٣٨٦ : ٦١٣/١) لازم بــه ذکــر اســت کــه بگــوييم :« نــه هــر زانــود دبســتان اســت و هــر دم لــوح تسـليمش »(خاقــاني ،١٣٧٨: ٣١٣) چــرا کـه بــه قــول مولانـا « کــه ز زانــو تـا بــه زانــو فــرق هاست »(مولوي ،١٣٨١ : ٢/ ٣٢٤).
حال اگر ما قائـل بـه اين باشيم ، که مکتب سر زانو،سيري است که مي تواند انسان را در نيل بـه اهـدافش بـه پـيش ببرد،مي توان علت روي آوردن آدمي را ناشي از فراق دانست ،که نيک مي بينـيم کـه حضـرت محمد ابن عبدالله صلي الله عليه و آله و سلم هم براي رسيدن به قرب حق و کم نمودن بعد،به خلوت در غار حرا روي آورده اند.