چکیده:
تجاری شدن کشاورزی» کشت محصولات مورد نیاز جهانی» تاثیرات منفی قراردهای تحمیلی غربیان در
دوره قاجار بر اقتصاد و همچنین کم توجهی دولت به امر کشاورزی موجب افزایش تولید برخی
محصولات کشاورزی» تخصصی تر شدن کشت آن ها و نیز تضعیف کشاورزی سنتی و حتی در مواردی
بروز قحطی در کشور شد. این نابسامانی و رکود» وضعیّت دهقانان به عنوان یکی از گستردهترین
گروههای جمعیتی کشور را تحت شعاع قرار داد. در نتیحه این رویدادهاء نویسندگان این دوره به
کشاورزی و بهبود آن توجه نشان دادند. آنان برای بهبود وضعیت کشاورزی و همچنین شرایط دهقانان
به ارائه پیشنهادها و راهکارهایی پرداختند. این مقاله با روش تحقیق تاریخی در صده پاسخگویی به
چگونگی راهکارهای پیشنهادی اصلاحی نویسندگان دوره قاجار در جهت بهبود وضعیّت کشاورزی و
دهقانان از دوره ناصری تا مجلس دوم مشروطه است. در واقع این اندیشمندان در نوشتههای خود ضمن
تاکید بر جایگاه مهم کشاورزی و دهقانان در جامعه و اقتصاد کشور راهکارهای اصلاحی متعددی
همچون علمی شدن کشاورزی» تاسیس مدارس» فروش زمینهای خالصه و ایجاد سد و همچنین تقسیم
اراضی کشاورزی بین دهقانان را مطرح کردند. پیشنهادات اقتصادی این اندیشمندان موجب تصویب
تعدادی مصوبه در رابطه با کشاورزی در مجلس اول و دوم شد.
خلاصه ماشینی:
در واقع این اندیشمندان در نوشتههای خود ضمن تأکید بر جایگاه مهم کشاورزی و دهقانان در جامعه و اقتصاد کشور راهکارهای اصلاحی متعددی همچون علمی شدن کشاورزی، تأسیس مدارس، فروش زمینهای خالصه و ایجاد سد و همچنین تقسیم اراضی کشاورزی بین دهقانان را مطرح کردند.
موضوع کشاورزی دوره قاجار و همچنین موانع رشد در پژوهشهایی چند مورد توجه قرار گرفته است؛ برای نمونه پایان نامه «موانع توسعه اقتصاد زراعی در ایران دوره ناصری» از شاهدی عبد آباد، و مقاله «کشاورزی تجاری در دوره قاجاریه» از منصور بخت را در این ارتباط باید نام برد.
2- راهکارهای پیشنهادی نویسندگان در خصوص بهبود وضعیت کشاورزی و اوضاع اجتماعی دهقانان 2-1 ایجاد مدارس کشاورزی اندیشمندان به ویژه روزنامه نگاران ضمن تأکید بر جایگاه مهم دهقان ها به لزوم توجه به این قشر اجتماع و همچنین رشد کشاورزی تأکید میکردند؛ برای نمونه نویسنده روزنامه اختر درخصوص دهقانان و جایگاه آنان در کشور معتقد است که هیچ قشری به اندازه دهقانان و کشاورزان به وطن خود خدمت نمیکند؛ به همین جهت اصلیترین وظیفه وطن حمایت و محافظت از این قشر است (روزنامه اختر، س 20، ش 4،25 محرم 1311: 61 بازدهی زود هنگام کشاورزی در مقایسه با تجارت و صنعت و تأثیر مثبت آن در اقتصاد و ترقی کشور، اهمیت آن را دو چندان میکرد (حبل المتین، تهران، س دوم، ش 11 (28 ربیع الاول 1326 ه ق: 4-1).