چکیده:
محمدبقای وارس بخاری یکی از داستانپردازان ناشناخته، اما متبحر سده دهم هجری در آسیای میانه است که تا به امروز از او یک طومار نقالی ناشناخته موسوم به بحرالتواریخ و «حماسه مسیبنامه» به دست آمده است. طومار بحرالتواریخ به دلیل قدمت و جامعیت داستانی آن نکاتی بسیار و نویافته داشت که ماخذ برخی از آنها شاهنامه و دیگر امهات متون شناختهشده نیست. پژوهش حاضر با هدف معرفی نکتهای نویافته از طومار بحرالتواریخ در دو بخش، ضمن معرفی وارس بخاری و آثارش، برای نخستین بار یادکردی از چهار روایت مستقل خروجنامه رستم، فرامرزنامه، شبرنگنامه و بیجننامه، با عنوان «چهار گنج» به دست داده و سپس نکات نویافته گزارش هر پاره از این طومار، در مقایسه با متن منتشره فرامرزنامه، شبرنگنامه و بیژننامه ارائه شده است. بر اساس توجیه افسانهگون وارس بخاری، فردوسی بنا بر درخواست خلیفه بغداد، چها گنج را با عنوان دفتر بغدادی سروده و به شاهنامه ضمیمه کرده است.
خلاصه ماشینی:
پژوهش حاضر با هدف معرفي نکته اي نويافته از طومار بحر- التواريخ در دو بخش ، ضمن معرفي وارس بخاري و آثارش ، براي نخستين بار يادکردي از چهار روايت مستقل خروج نامۀ رستم ، فرامرزنامه ، شبرنگ نامه و بيجن نامه ، با عنوان «چهار گنج » به دست داده و سپس نکات نويافتۀ گزارش هر پاره از اين طومار، در مقايسه با متن منتشرة فرامرزنامه ، شبرنگ نامه و بيژن نامه ارائه شده است .
پيشينۀ پژوهش در حدود بررسيهاي نگارنده ، طرح موضوع انتساب چهار روايت حماسي خروج نامۀ رستم ، فرامرزنامه ، شبرنگ نامه و بيجن نامه با عنوان چهار گنج فردوسي در دفتر بغدادي شاهنامه ، تاکنون در منبعي اعم از خطي و چاپي مشاهده نشده است ؛ البته در برخي منابع تاريخي و پژوهشي (ر.
مشخصات نسخۀ طومار نقالي نگارنده در طرحي که براي عرضۀ طومار نقالي شاهنامۀ آسياي ميانه در دست انجام دارد، به تازگي پس از مدت ها کاغذپراکني، سفارش و انتظار، نسخه اي از طومار نقالي شاهنامه را، به شمارة ٢٤٦٧ در قطع سلطاني به ابعاد ٢٦ × ٣٠,٥ سم از کتابخانۀ ملي 86 تاجيکستان دريافت کرد که تحرير و کتابت آن بر اساس روايت محمد بقاي وارس بخاري صورت گرفت و فعلا دست نوشته اي منحصربه فرد است .