چکیده:
محمّدتقیخان شیرازی، ملقب به خانسها بوده و در شعر «سها» تخلّص میکرده است و شواهد و قراین نشان میدهد وی تا حوالی سال 1266 یا نهایتا تا 1270ق در قید حیات بوده است. دیوان سها شامل قصاید، غزلیات، رباعیات و یک مخمّس، مثنوی و مقطّعات است و ویژگیهای سبک بازگشت را داراست. از این اثر، دو نسخهی خطّی یکی در کتابخانهی مجلس و دیگری در کتابخانهی آستان قدس رضوی موجود است. قصیدههای دیوان سها، جز در یک مورد که منظومهای در قالب مثنوی در عوامل نحو عربی است و در عنوان آن، به غلط قصیده نام گرفته، بقیه همگی در نعت و منقبت ائمّهی اطهار علیهم السّلام گفته شده است. در میان قصاید او، نعت حضرت عبّاس(ع)، حضرت علی اکبر(ع)، خیمه گاه و حجلهگاه حضرت قاسم(ع) دیده میشود. این مقاله یادکرد توجّه سهای شیرازی به مصائب کربلا و عشق شورانگیز او به اهل بیت(ع) است.
خلاصه ماشینی:
امام حسین(ع)، حضرت عباس(ع)، حضرت علی اکبر(ع)، ادبیات عاشورایی، سهای شیرازی معرفی دیوان سها و محمدتقیخان سهای شیرازی دیوان سها، از نسخ خطی قرن سیزدهم هجری، دارای ویژگیهای سبک دورهی بازگشت ادبی و اثر محمدتقیخان شیرازی است.
<FootNote No="374" Text=" مسجدی، حسین و مهدیه اسدی، «محمدتقی خان سهای شیرازی و معرفی نسخ و ویژگیهای سبک و دیوان او»، نشریهی بهار ادب.
<FootNote No="375" Text=" خیامپور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، ج1، ص278؛ ابنیوسفشیرازی، فهرست کتابخانهی مجلس شورای ملی، ج3، صص7 و 246؛ الطهرانی، محمدحسن (آقا بزرگ)، الذریعة، ج9، بخش1-2، صص9 و 478؛ محدثزاده، حسین و حجتالله عباسی، اثرآفرینان، ج3، ص212.
"/> شواهد و قراین نشان میدهد سهای شیرازی تا حوالی سال 1266ق و نهایتا تا 1270ق<FootNote No="378" Text=" رکنزادهی آدمیت، محمدحسین، دانشمندان و سخنسرایان فارس، ج5، ص985.
1ـ قصاید فی نعت حضرت عباس علیهالسلام<FootNote No="381" Text=" سهای شیرازی، دیوان سها، تصحیح و تحشیهی حسین مسجدی و مهدیه اسدی، ص38.
کـس نـیارد نـیـکـی او را شـمـر جــز پـنــاه آسـتـان او نـبـاشــــد در جـهــان از بــرای هـیــچکــس از هـیــچسـو راه مـفـر از غــم دنـیـا و بـیــم آخــرت گـردد خــلاص آن کـه بـر خاک درش یکره رساند چشم و سر مر مرا این بـس کـه از لطـف خـدای مـهـربـان نیـستـم جـز درگــه او هـیـچ جـایـی ره سـپـر تا چو خواهم گفت بس شـکـر خـدا را در جـهان کـم نـبشـناسند، سـر، اهـل بـصر زآن خـاک در مـهـر خـاک درگـهـش بـاشـد دلـت را ای سهـا شکر بیحـد از خدا، کاالنقش صـانـع فی الحـجر تــا بــود نـور مـحـمـد از رخ آن شـه پــدیـــد تـا کـه بـاشـد ذات پـاکـش در ولایـت مستـقر؛ دوستـانـش را به کف جــام شــراب سلـــسبیل دشـمنـانـش را بـه لـب زقـوم مـن نـار الــسقر در کربلای معلی به جهت خیمهگاه عرض شده<FootNote No="383" Text=" همان، ص56.
سهای شیرازی، محمدتقیخان، دیوان سها، نسخهی خطی کتابخانهی مجلس شورای ملی، شمارهی «1000»، بیتا.