چکیده:
در متنی مانوی به زبان پهلوی اشکانی داستان مصائب مسیح و مصلوب شدن او به توطئه یهودیان ذکر شده است. بخشی از این متن که مربوط به خیانت یهودای اسخریوطی است در تمامی دستنویسهای موجود از این متن دچار ریختگی شده است. از میان بازسازیهایی که تاکنون از این متن صورت گرفته برخی با واقعیّت موجود در دستنویسها در تناقض است. برخی دیگر نیز که توانسته اند به صورت مضبوط در دستنویسها دست یابند به علّت عدم توجّه به برخی ظرایف زبانی متن آن را به گونهای که در تمامی روایات موجود از این واقعه در متون مسیحی و تصاویر ایجاد شده از این ماجرا در کلیساهای متعدّد و نیز روایت قبطی مانوی نظیر و پشتوانهای ندارد تعبیر کردهاند. در این نوشتار با تحلیل و بازخوانی متن و به کار گیری امکانات زبان پهلوی اشکانی قرائتی از این متن ارائه شده که با موارد ذکر شده همخوانی و هماهنگی دارد.
One of the Manichaean Parthian texts consists of the passion of Christ and his crucifixion by the conspiracy of the Jews. One part of this text is about the Judas’ betrayal of Jesus and is unfortunately lost from all the existing manuscripts. Some of the previous editions of this text does not match to what the manuscripts contain in this particular point. The others which have reflected the correct reading of the manuscripts have interpreted the text in such a manner that does not have any coordination with what we know from the Christian and other Manichaean narrations of this story. In this paper, by using the linguistic potentialities of the text and considering sound changes and word formation in Iranian languages, the author will try to offer a reading which is more consistent with the above-mentioned narrations
خلاصه ماشینی:
هنینگ (1944: 143، یادداشت 6) در بازنگری متن و با استفاده از سایر دستنویسهای موجود (M 891b, M390, M 459e) همین حرفنویسی را ارائه کرده است، با این تفاوت که ابتدای سطر 26 (43 در شمارهگذاری آندریاس و هنینگ) را بهصورت dsṯbr بازسازی کرده و واژۀ prct را نیز به معنای «قربانی کرد» دانسته است.
آسموسن (1975: 106) نیز با تردید نظر زوندرمان را پذیرفته و سطرهای 25- 31 را چنین ترجمه کرده است: «او (اسخریوطی) با بوسهای (؟) او را به (پاسبان) نشان داد، او را به دشمنان سپرد، پسر خدا را انکار کرد، ...
کلیمکایت (1993: 71، 75، یادداشت 25) با پذیرش نظر زوندرمان این بخش را چنین ترجمه کرده است: «او (یهودا) او را با [بوسهای] بر دست او به پاسبان نشان داد.
مورانو (2011: 239) با یافتن قطعهای کوچک در میان دستنویسهای مانوی (M 5090) و اتصال آن به دستنویس M 390r واژۀ دوم از سطر 26 را بهصورت bwd، فعل ماضی سادة سوم شخص مفرد، بازسازی کرده و با متفاوتدانستن روایت مانوی این ماجرا از روایت سه انجیل متی، مرقس، و لوقا جملۀ nmʼdyš… … dwšmnyn را چنین ترجمه کرده است: «او [او] را با دست نشان داد، این رمزی (ʼʼdyšg) بود برای دشمنان».
در محل اتصال دو قطعۀ نخست (104v و M 459v) فقط حرف b دیدنی است، اما دو قطعۀ M 5090 و M 390r به جز b بخشهایی از دو حرف دیگر را نیز نشان میدهند و همانگونه که مورانو حدس زده است این دو حرف به احتمال قریب به یقین چیزی جز wd نیستند و با اطمینان میتوان واژۀ پس از dst را بهصورت bwd بازسازی کرد.
هنینگ (همان: 142، یادداشت 1) بخش نخست جمله را چنین ترجمه کرده است: شیطان اسخریوطی را مرکب خویش کرد.