چکیده:
«می» و «بادهگساری» همواره از آغاز، از مضامین پرکاربرد شعر فارسی بوده است. این مقوله در دوره اول ادبی، از نظر سبکی و نیز دوره پس از آن، از جهت نوع کاربردها و بسامدهای آن در راستای ایجاد سبک و سنتهای ادبی قابل بحث و بررسی است.
نویسنده در این مقاله با مقایسه میان حدود دوازده شاعر از سه دوره پیاپی(شعرای قرنهای چهارم، پنجم و ششم)، کوشیده است درخصوص نحوه کاربرد و برخورد شاعران با این مضمون، تحول و بتدریج خروج از سبکی به سبک دیگر را در اشعار این شاعران بنمایاند. این تحوّل که ابتدا از جنبه فکری نشئت میگیرد، کمکم به عرصه زبان و بیان کشیده میشود. براساس نمونهها، شاهد تغییر در کاربردها از نظر زبانی و ادبی و نیز بنوعی تدریجا تغییر نگرش در باب مقوله می و ملزومات آن –همچون دیگر عناصر و مقولههای ادبی- هستیم. در این مقاله آثار منظوم مبنا قرار داده شدهاست؛ در گزینش شاعران، سرآمدان هر دوره ادبی منظور بودهاند؛ این شاعران عبارتند از:
قرن چهارم: رودکی(329)، دقیقی(369)، کسایی(391)، فردوسی(409)
قرن پنجم: فرخی(429)، منوچهری(432)، فخرالدین اسعدگرگانی(446)، اسدی(465)
قرن ششم: سنایی(521-542)، انوری(583)، خاقانی(595)، نظامی(614)
خلاصه ماشینی:
در این مقاله آثار منظوم مبنا قرار داده شده است ؛ در گزینش شاعران ، سرآمدان هـر دوره ادبی منظور بوده اند؛ این شاعران عبارتند از: قرن چهارم : رودکی (٣٢٩)، دقیقی (٣٦٩)، کسایی (٣٩١)، فردوسی (٤٠٩) قرن پنجم : فرخی (٤٢٩)، منوچهری (٤٣٢)، فخرالدین اسعدگرگانی (٤٤٦)، اسدی (٤٦٥) قرن ششم : سنایی (٥٢١-٥٤٢)، انوری (٥٨٣)، خاقانی (٥٩٥)، نظامی (٦١٤) کلمات کلیدی می ، ملزومات می ، تحول تصـویر، مقایسـة سـبکی ، خـروج از اعتـدال ، خاقـانی ، منـوچهری ، فردوسی ١ .
» (سبک شناسی شعر، شمیسـا: ٤٣) شرح تمامی تغییرات مربوط به می و ملزومـات آن در یکی دو مقاله نمیگنجد و شامل بحث بسیار گسترده و دامنـه داری اسـت و در اینجـا نـه قصد پرداختن به تمام آثار هر دوره است و نه مجالی برای آن و حتـی در بررسـیها اگـر بنـا باشد، تمام عناصر یک به یک مورد مداقه قرار بگیرد، خود رساله ای خواهدشد، بنابراین بـرای نمودن وجوه تفاوت ، برخی عناوین لحاظ قرار داده شده است ، همچنین در ارائه شواهد مثال نیز به دست دادن تمامی موارد در یک مقاله امری ناممکن است ، از ایـن رو برخـی نمونـه هـا آورده و یا در مواردی تنها به ارائة ترکیبات بدست آمده بسـنده و درواقـع مشـتی از خـروار نموده شده است ؛ ضمن این که تمام موارد «مـی » در ایـن مقالـه بـه «مـی انگـوری » اطـلاق میشود و بهیچ عنوان مقوله های مربوط به بادة عرفانی کـه در پایـان دورة مـورد بحـث ایـن مقاله آغاز میگردد، مطمح نظر نیست .