چکیده:
درک معنایی اسامی مرکب از جمله موضوعاتی است که در چارچوب نظری زبانشناسی شناختی مطرح میشود. اسامی مرکب با توجه به رابطۀ معنایی پایههای کلمات مرکب به چهار گروه تقسیم که با توجه به معیار وجود یا عدم وجود هستۀ معنایی، دو گروه اصلی اسامی مـرکـب درونمرکز و برونمرکز در این پژوهش مورد بررسی قرار میگیرند. فهرستی از این اسامی بهصورت کتابخانهای از متون مختلف گردآوری شد و برای آزمون این پژوهش مورد استفاده قرار گرفت. پـس از بـررسـی آزمونهای متعدد درک زبانی، آزمون جفت کردن تعریف کلمه مورد استفاده قرار گرفت و در قالب برنامکی در تلفن همراه هوشمند بر روی فارسیآموزان سطح میانۀ مرکز آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان (آزفا) دانشگاه فردوسی مشهد به مرحلۀ اجرا رسید. در مجموع، 888 دادۀ بهدست آمده از آزمون (37 آزمودنی که 24 تعریف را با اسم مرکب مورد نظر جفت نمودند) توصیف و با آزمونهای آماری استاندارد تحلیل شدند. سرانجام، یافتههای آزمونهای آماری تی و پیـرسون نشـان دادنـد کـه بهدلیل وجود هستۀ معنایی در اسامی مرکب درونمرکز، میزان درک معنایی فارسیآموزان از اسامی مرکب درونمرکز بیشتر از اسامی مرکب برونمرکز است و همچنین درک آنها از اسـامـی مرکب درونمرکز با سرعت بیشتری نسبت به اسامی مرکب برونمرکز انجام میشود. از طرفی، میان درک فارسیآموزان از اسامی مرکب درونمرکز و برونمرکز رابطۀ همبستگی وجود دارد؛ بنابراین، وجود نوعی رابطه در اسـامـی مرکب درونمرکز نسبت به اسامی مرکب برونمرکز سریعتر فهمیده میشود و در نتیجه، نظریۀ رقابت میان رابطهها در اسامی مرکب (کارین) تأیید میشود.
Semantic comprehension of compound nouns is one of the subjects discussed in theoretical framework of cognitive linguistics. Compound nouns are divided into four groups based on the semantic relation of its components. According to the criterion of existence or absence of a semantic head, two main groups of endocentric and exocentric compound nouns are investigated in this study. A list of these nouns was collected as a library research from different texts and used to test this research. After examining multiple language comprehension tests, definition-word pairing test was used and in the form of an application on smart phones on Persian-learners of the middle level in Teaching Persian as a Second Language (TPSL) of Ferdowsi University of Mashhad was performed. Totally, 888 data were obtained from the test (37 subjects paired 24 definitions with compound nouns) described and analyzed by standard statistical tests. Finally, T and Pearson tests showed that due to the semantic head in endocentric compound nouns, the level of semantic comprehension of Persian-learners of endocentric compound nouns is greater than that of exocentric compounds. Besides, comprehension of Persian learners from Persian endocentric compounds is faster than exocentric compounds. Also, there is a correlation between the comprehension of Persian learners of endocentric and exocentric compound nouns. Therefore, the existence of a kind of relationship in endocentric compound nouns is understood more quickly than exocentric compound nouns. Therefore, the theory of Competition among Relations in Nominals (CARIN) is confirmed.
خلاصه ماشینی:
اسامی مرکب با توجه به رابطۀ معنایی پایه های کلمات مرکب به چهار گروه تقسیم که با توجه به معیار وجود یا عدم وجود هستۀ معنایی، دو گروه اصلی اسامی مـرکـب درون مرکز و برون مرکز در این پژوهش مورد بررسی قرار میگیرند.
پـس از بـررسـی آزمون های متعدد درک زبانی، آزمون جفت کردن تعریف کلمه مورد استفاده قرار گرفت و در قالب برنامکی در تلفن همراه هوشمند بر روی فارسیآموزان سطح میانۀ مرکز آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان (آزفا) دانشگاه فردوسی مشهد به مرحلۀ اجرا رسید.
نتایج حاصل از این پژوهش علاوه بر اینکه میتواند مورد توجه فرهنگ نویسان زبان فارسی قرار گیرد، در مراکز آزفای کشور میتواند به عنوان راهنمایی برای کتب درسی فارسیآموزان و جهت آموزش مؤثر اسامی مرکب فارسی نیز به کار گرفته شود؛ همچنین ، زبان شناسان فارسی را با این منظر جدید از از اساتید گرامی آقایان مزدک انوشه ، محمود بیجن خان ، غلامحسین کریمیدوستان ، مهدی سبزواری و همچنین خانم حیات عامری برای کمک های بیدریغشان و همچنین ، همسر عزیزم جهت طراحی آزمون در قالب برنامک تشکر میکنم .
بدین ترتیب ، فهرستی از اسامی مرکب درون مرکز و برون مرکز از مقاله های سبزواری (١٣٩١ و ١٣٩٥) و رسالۀ سبزواری (١٣٨٨) توسط محقق جمع آوری شد و پس از تهیۀ فهرستی از این دو گروه و کمک از مدرسان سطح میانۀ مرکز آزفا، ٢٤ اسم مرکب بر حسب پربسامدترین (١٢ اسم مرکب درون مرکز و ١٢ اسم مرکب برون مرکز) را برای طراحی آزمون جفت کردن تعریف -کلمه که از آزمون های درک واژه است ، برگزید.