چکیده:
تشکیل دولت صفویان شروعی برای استقرار نظمِ شیعی در ایران بود. استقرار نظمِ
شیعی تحولی شگرف و عظیم بود که بسیاری از مناسبات تثبیت یافته و مستقر پیشین
را دگرگون ساخت و مرزبندی های سیاسی و ایدئولوژیک در جهان اسلام را تغییر داد.
نظمِ شیعی ایرانی نمی توانست مورد پذیرش دولت عثمانی و نظم سلطانیِ آن قرار
گیرد؛ از این رو صفویان به عنوان پایه گذاران نظامِ جدید، برای عثمانیان در جایگاه
دیگری و خصم قرار گرفتند. در آغاز قدرت یابی صفویان، دولت عثمانی نگاهی
احتیاط آمیز به صفویان داشت، اما به تدریج و پس از چیرگی کامل صفویان بر ایران
زمین، هراس برآل عثمان مستولی شد و سیاست مقابله جویی با صفویان در دستور کار
قرار گرفت. در دورۀ سلطان سلیم اول، سیاست مقابله جویی پایه گذاری شد و
شیعه ستیزی و تکفیر به سیاست غالب عثمانی ها تبدیل گردید. در واقع، واکنش
عثمانی ها به استقرار نظمِ شیعی در ایران عهد صفوی، در قالب سیاست تکفیر و
شیعه ستیزی نمود یافت؛ این سیاست در گفتار سیاسی و کردار نظامی سلاطین
عثمانی در قبال صفویان تبلور کامل پیدا کرد.
خلاصه ماشینی:
در واقع ، واکنش عثمانی ها به استقرار نظم شیعی در ایران عهد صفوی ، در قالب سیاست تکفیر و شیعه ستیزی نمود یافت ؛ این سیاست در گفتار سیاسی و کردار نظامی سلاطین عثمانی در قبال صفویان تبلور کامل پیدا کرد.
شکل گیری گفتمان ضد شیعی و گفتار صفوی ستیزانه در عثمانی عثمانی ها که خود را غازیان و جهادگران توسعه و بسط اسلام معرفی می کردند، پس از قدرت یابی صفویان شیعی در ایران ، جهاد با مسیحیان را از یاد بردند و جنگ و جدال با این حکومت اسلامی تازه تأسیس را همچون وظیفه ای جهادی در سرلوحه اهداف و برنامه های خود قرار دادند.
٢ شاه اسماعیل پس از این که در ٩٠٧ ق، الوند بیگ آق قویونلو را، در محل شرور نزدیک قلعه نخجوان ، شکست داد و او را به داخل خاک عثمانی راند، شهر تبریز مرکز سیاسی ترکمانان آق قویونلو را گرفت و در آن جا اعلام دولت و رسمیت مذهب جدید نمود (فلسفی ، ١١).
در حالی که بایزید دوم به درخواست علما و مدرسیان قلمرو عثمانی برای برخورد نظامی با شاه اسماعیل صفوی ، به نام دفاع از مذهب تسنن ، توجه چندانی نمی کرد (همو؛ نقش مدارس در...
یکی از نخستین اقدامات سلیم ، کشتار گستردٔە شیعیان در مناطق شرقی آناتولی بود شیعیان این ناحیه از نحؤە برخورد حاکمان عثمانی رضایت نداشتند و با ظهور شاه اسماعیل و تقویت مذهب شیعه در ایران ، نیرو گرفتند.
این نامه نوعی رسمیت دهی به سیاست تکفیری در دولت عثمانی بود که سال ها از سوی گروه هایی از اهل سنت در قبال تشیع دنبال می شد.