چکیده:
اصناف و پیشه وران همواره از گروه های اجتماعی تاثیر گذار در تاریخ ایران بودند و روابط عمیقی با صوفیان داشتند و در دوره های مختلف تاریخی، اوضاع اجتماعی و اقتصادی تا حدودی وابسته به فعالیت این صاحبان حرف بوده است. در دوره ای از تاریخ ایران یعنی دوره ی غزنویان، اصناف زیادی فعالیت می کردند و اصناف مهم و تاثیر گذار در شهرهای بزرگ، بازارهای مخصوص به خود داشتند. در این دوره تصوف رشد زیادی کرده بود و بزرگانی مثل ابوسعید ابوالخیر در نیشابور، پایگاهی برای تمرکز پیشه وران محسوب می شد. این صوفیان برای تامین منابع مالی خود نیازمند گروه های درآمد زا مثل اصناف بودند. پیوندهای این دو گروه یعنی اصناف، و صوفیان شامل بخش های اقتصادی و اجتماعی می شد. اصناف دوره ی غزنوی، کمک های مالی زیادی را نسبت به صوفیان داشتند و همچنین با ارج نهادن به درویشان و گروه های متصوفه، اعتبار اجتماعی آن ها را بالا برده بودند. بخشی از پیشه وران، مریدان گروه های صوفی محسوب می شدند که با استفاده از پیشه و صنعتی که در آن تخصص داشتند به مسلک تصوف و صوفیان خدمت می کردند. البته صوفیان در تحریک اصناف و پیشه وران برای تحولات اجتماعی و ضدیت با حکومت تقشی نداشتند. زیرا صوفیان با حکومت غزنوی سازش کرده بودند و حتی سلاطین غزنوی به آن ها کمک مالی می کردند و خودشان هم مرید صوفیان بودند و حکایاتی از ارادت سلاطین غزنوی به صوفیان وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
از دیگر فرقه هایی که به نوعی صوفی تلقی میشدند کرامیان بودند که در دوره ی غزنویان قدرت زیادی داشتند و مورد حمایت سلاطین غزنوی بودند این گروه ها، پیشه وران زیادی را به طرف خود جذب میکردند و میتوان گفت بخشی از صنعتگران و پیشه وران مرید صوفیان محسوب می شدند.
(ابن منور، ۱۳۱۷: ۱۴) او در مهینه عطاری داشت و قطعا برای برپا نگهداشتن خانقاهش به کمک طبقه عطاران نیازمند بوده است (باسورث ، ۱۳۶۲: ۱۹۳) میتوان اینگونه بررسی کرد که اصناف در حوادث سیاسی و اجتماعی جامعه شریک بودند آن ها با کمک های مالی خود باعث ادامه یک جریان مذهبی وتصوف می شدند که این جریان مذهبی در جذب گروه های مردمی فعال بود.
(فشاهی، ۱۳۵۴: ۱۱۹) از کتاب اسرارالتوحید هم می توان به این نتیجه رسید که ابوسعید مانند سلاطین زندگی میکرد (ابن منور، ۱۳۱۷: ۱۱۰) و حتی کنیزی داشت که کارهایش را انجام میداد و به او خدمت میکرد این کنیز را یکی از بازرگانان به او اهدا کرده بود (همان ، ۳۱۲) و ضدیتی از او در برابر سلاطین و حاکمیت دیده نشد و صرف این که ابوسعید و سایر صوفیان با پیشه وران و اصناف در ارتباط بودند این نکته را نمیرساند که هدفشان ضدیت با حکومت بوده و البته مبارزه ی اجتماعی از طرف صوفیان در قالب اصناف هم دیده نشده است .