چکیده:
یکی از رویدادهای سرنوشت ساز در تاریخ جنبش جنگل، اتحاد و همکاری آن با بلشویکها بود. اما این همکاری نه تنها در دست یافتن جنبش به اهدافش کمکی نکرد، بلکه منجر به تضادهای سیاسی- ایدئولوژیک گردیده و در نهایت از توان و پویایی جنبش کاست. از دیگر پیامدهای این همکاری، آسیبهای بسیاری بود که در پی جنگهای بینتیجۀ بلشویکها به مردم منطقه وارد شده بود. لذا، این پرسش در اینجا بررسی میشود که چه عواملی سبب سوق دادن جنبش به همکاری با بلشویکها گردیدند ؟ در پاسخ، چند عامل مؤثر مورد مطالعه قرار گرفتند : یکی روابط دوسویهای که از همان دوران انقلاب روسیه، بین بلشویکها و جنبش برقرار شده بود. عامل دیگر تحلیل رفتن قوای جنبش در جنگ با نیروهای انگلیسی- دولتی بود. سومین عامل، رشد بلشویسم در ایران، در پی انقلاب 1917 روسیه بود. مجموعۀ این عوامل سبب شدند تا جنبش به همکاری با بلشویکها روی آورد.
خلاصه ماشینی:
باتوجهبه این همکاریها و عملکرد بلشویکها در جنبش جنگل، چنین بهنظر میرسد که اتحاد و همکاری جنبش با آنان اشتباهی استراتژیک بوده است، زیرا این همکاری نهتنها سودی برای جنبش درپی نداشت بلکه درنهایت نیز به زیان آن تمام شد، زیرا از اسناد و مدارک چنین برمیآید که رهبران بلشویکی مسکو همسو با اهداف خاص خود، مبنیبر مبارزه با انگلستان و پیشبرد سیاستهای شرقی انقلاب بلشویکی، سعی در نزدیکی به جنبش داشته و لذا نگاهی ابزاری به آن داشتهاند.
دراینمورد، نخست کوششهای بلشویکها، از همان سالهای پایانی جنگ جهانی اول که هنوز درگیر جنگهای داخلی انقلاب روسیه بودند، برای برقراری رابطه با جنبش جنگل موردمطالعه قرار میگیرد تا چگونگی این روابط و اهداف آن آشکار شود.
پس از این سفر نافرجام بود که میرزا خواهرزادة خود، میرزا اسماعیل جنگلی، را در مرداد همین سال برای مذاکره با بلشویکها و دریافت اسلحه و مهمات به باکو اعزام کرد، اما او نیز نتوانست با رهبران انقلاب دیدار کند و نظر آنان را دربارة جنبش جنگل و ایران دریابد و تنها توانست به اندازة یک بار قاطر تفنگ تهیه کند (شاکری 1386: 214).
این روابط نظامی ـ سیاسی، که بهصورت پنهانی و دوسویه از آن زمان وجود داشت، زمینهساز همکاری و اتحاد رسمی آنان پس از ورود بلشویکها به انزلی شد، اما از همان آغاز، و حتی پیش از آن، نگاه بلشویکها به جنبش نگاهی ابزاری بود.
یکی اینکه روابط پنهانی دو طرف، که از زمان انقلاب بلشویکی روسیه برقرار شده بود، زمینۀ مناسبی را برای همکاری بعدی فراهم کرد، اما مؤثرترین عامل در سوقدادن جنبش به همکاری با بلشویکها وضعیت بحرانی جنبش پس از جنگهای منظم و نامنظمی بود که با انگلیسیها و قوای دولتی انجام داده بود.