چکیده:
در اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر، ﺑﯿﺴﺖ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ از ﺳﯿﺎﺣﺎن ﻣﻄﺮح ﮐﻪ در ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس اول ﺻﻔﻮی ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺸﺮوﻃﻪ، از ﮐﺎﺷﺎن ﺑﺎزدﯾﺪ ﮐﺮده اﻧﺪ، ﻣﻮرد ﭘﮋوﻫﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. دﯾﺪه ﻫﺎ و ﺷﻨﯿﺪه ﻫﺎی ﯾﮏ ﺳﯿﺎح در ﺑﺎب ﮐﺎﺷﺎن ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻧﻈﺮﯾﺎت دﯾﮕﺮ ﺳﯿﺎﺣﺎن در ﻫﻤﺎن دوره و دوره ﻫﺎی دﯾﮕﺮ و ﻧﯿﺰ ﺑﺎ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺳﻨﺠﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎ اﯾﻦ روش، ﺻﺤﺖ و ﺳﻘﻢ ﮔﺰارش ﻫﺎی آن ﻫﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺷﻮد. از ﺳﯿﺎﺣﺎن دوره ﺻﻔﻮی، ﺷﺎردن، آﻧﺘﻮﻧﯽ و راﺑﺮت ﺷﺮﻟﯽ، ﺗﺎورﻧﯿﻪ، ﻓﯿﮕﻮﺋﺮوا، دﻹواﻟﻪ، ﻫﺮﺑﺮت و اوﻟﺌﺎرﯾﻮس اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺰارش ﻫﺎی آن ﻫﺎ ﻋﻤﺪه ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺳﯿﺎﺣﺎن دوره ﺻﻔﻮی اﺳﺖ. از ﺳﯿﺎﺣﺎن دوره ﻗﺎﺟﺎر ﻧﯿﺰ ﭘﻮﻹک، ﺑﺮاون، ﮐﺮزن، ﺳﺎﯾﮑﺲ، دوﺑﺪ، اوﻟﯿﻮﯾﻪ، ﻓﻺﻧﺪن، ﺳﺮﺳﯽ، ﮔﻮﺑﯿﻨﻮ، دﯾﻮﻹﻓﻮا، اوﺑﻦ و ﭘﺎﺗﯿﻨﺠﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ. ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺳﯿﺎﺣﺎن در ﻧﻈﻤﯽ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﻨﻄﻘـﮥ ﮐﺎﺷﺎن ذﯾﻞ ﻋﻨﻮان ﻫﺎی ﺗﻘﺴﯿﻤﺎت ﮐﺸﻮری، راه ﻫﺎ، ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ و ﺷﮑﻞ ﺷﻬﺮ ﮐﺎﺷﺎن، آب وﻫﻮا، ﺗﺄﻣﯿﻦ آب ﺷﻬﺮ، ﺑﺎروی ﺷﻬﺮ، ﮐﻮﭼﻪ ﻫﺎ و ﺷﻬﺮﺳﺎزی، ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﺑﻨﺎﻫﺎی ﻣﺘﺒﺮﮐﻪ، زﻟﺰﻟﻪ، ﺑﺎزار، ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ، ﺗﻠﮕﺮاف ﺧﺎﻧﻪ، ﺑﺎغ ﻓﯿﻦ، ﺟﻤﻌﯿﺖ، اﻗﻠﯿﺖ ﻫﺎ، ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺎﺷﺎن: ﻧﻌﺖ، ﺿﺮاب ﺧﺎﻧﻪ، ﮐﺸﺎورزی، ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﯽ، اﻋﺘﻘﺎدات و ﺑﺎورﻫﺎی واﻗﻌـﯽ و ﺧﺮاﻓﯽ، ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﺣﯿﺪری ﻧﻌﻤﺘﯽ، ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ، ﻟﺒﺎس زﻧﺎن، زﻧﺎن، ﺗﺮس، ﻋﻘﺮب، ﺣﺸﺮات و ﺑﯿﻤﺎری ﻫـﺎ، ﮔـﻮﯾﺶ، آﺷﭙﺰی، ﺗﻐﯿﯿﺮ دﯾﺪ اﻫﺎﻟﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺣﺎن، ﮐﺎﺷﺎن در ﯾﮏ ﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﻨﺠﯿﺪه ﺷـﺪه و در ﭘـﯽ ﯾـﺎﻓﺘﻦ ارﺗﺒـﺎط ﻣﻌﻨﺎداری ﺑﯿﻦ ﻧﻮع ﮔﺰارش ﻫﺎی ﺳﯿﺎح و دوره ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻧﯿﺰ ﺷﻐﻞ و ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺳﯿﺎح اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
تحلیل نظرگاه سیاحان غربی دورۀ صفوی و قاجار مطالعۀ موردی : شهر کاشان سید محمود سادات * چکیده : در این نوشتار، بیست سفرنامه از سیاحان مطرح که در فاصلۀ حکومت شاه عباس اول صفوی تا زمان مشروطه ، از کاشان بازدید کرده اند، مورد پژوهش قرار گرفته است .
مطالب سیاحان در نظمی منطقی باتوجه به جغرافیای تاریخی منطقـۀ کاشان ذیل عنوان های تقسیمات کشوری، راه ها، موقعیت جغرافیایی و شکل شهر کاشان ، آب وهوا، تأمین آب شهر، باروی شهر، کوچه ها و شهرسازی، مساجد و بناهای متبرکه ، زلزله ، بازار، خانه ها، تلگراف خانه ، باغ فین ، جمعیت ، اقلیت ها، حاکم کاشان : نعت ، ضراب خانه ، کشاورزی، مواد معدنی، اعتقادات و باورهای واقعـی و خرافی، جنگ های حیدری نعمتی، سرگرمی، لباس زنان ، زنان ، ترس ، عقرب ، حشرات و بیماری هـا، گـویش ، آشپزی، تغییر دید اهالی نسبت به سیاحان ، کاشان در یک نگاه با هم سنجیده شـده و در پـی یـافتن ارتبـاط معناداری بین نوع گزارش های سیاح و دورٔە تاریخی و نیز شغل و شخصیت سیاح است .
میزان صحت گزارش های این سیاحان رابطۀ معناداری با شغل آن ها دارد؛ برای مثال ، بیماریهای کاشان جلب توجه پولاک را کرده است که طبیب بود.
از کاروانسراهای مسیر راه کاشان ـ اصفهان از مسیر قهرود کاروانسرای گبرآبادـ حسین آباد کنونی در نزدیکی قمصرـ بوده که اولیویه به آن اشاره و فلاندن آن را ساختۀ یکی از سرهنگ های شاه عباس دانسته است (اولیویـه ، ١٣٧١: ١٠٨؛ فلانـدن ، ١٣٥٦: ١٢٧).