چکیده:
پیدایش طریقت علوی- بکتاشی در آناتولی حاصل تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی گستردهای بود که در دوران سلجوقیان روم رخ داد. عوامل متعددی چون گرایشهای مذهبی ترکان در ماوراءالنهر، حضور شیوخ و سرسلسلههای صوفی در آناتولی و حضور فرهنگ یونانی و دین مسیحیت در منطقه به همراه سیاستهای فرهنگی شاهان سلجوقی، در شکلگیری طریقت علوی-بکتاشی نقش داشتند. باتوجه به کثرت شعائر شیعی در مراسم علوی- بکتاشی این پرسش مطرح میگردد که تشیع در آغاز پیدایش طریقت علوی بکتاشی چه نقش و سهمی داشته است. در این مقاله با نگاهی به اوضاع سیاسی آناتولی، احتمال ارتباط رهبران اولیه علوی- بکتاشی چون باباالیاس، بابااسحاق و حاج بکتاش ولی با جریانهای شیعه در این دوره بررسی میشود؛ سپس به جستوجوی عقائد و شعائر شیعی در آثار اولیه بکتاشی چون مقالات حاج بکتاش ولی، الفوائد، مناقب نامههای بکتاشی، نفسها و آثاری چون مناقب القدسیه و مناصب الانسیه، تاریخ عاشق پاشازاده و شقایق النعمانیه پرداخته و سرانجام، اعتقادات اصلی تشیع چون حدیث غدیر، چهارده معصوم، فروع دین و... با عقاید کنونی پیروان طریقت علوی-بکتاشی مقایسه میگردد.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله با نگاهی به اوضاع سیاسی آناتولی، احتمال ارتباط رهبران اولیه علوی- بکتاشی چون باباالیاس ، بابااسحاق و حاج بکتاش ولی با جریان های شیعه در این دوره بررسی میشود؛ سپس به جست وجوی عقائد و شعائر شیعی در آثار اولیه بکتاشی چون مقالات حاج بکتاش ولی، الفوائد، مناقب نامه های بکتاشی، نفس ها و آثاری چون مناقب القدسیه و مناصب الانسیه ، تاریخ عاشق پاشازاده و شقایق النعمانیه پرداخته و سرانجام ، اعتقادات اصلی تشیع چون حدیث غدیر، چهارده معصوم ، فروع دین و...
رهبران این قیام دو شیخ صوفی به نام های باباالیاس خراسانی و خلیفه اش بابا اسحاق بودند که با استفاده از ضعف پادشاهان سلجوقی دراداره ملک خویش -که باهجوم مغول به جهان اسلام و سرازیر شدن جمعیت مهاجران به آناتولی تشدید شده بود- به تبلیغات گسترده ای علیه آنان دست زده و پیروان بسیاری گرد آوردند.
دوره مورد نظر در این مقاله مرحله شکل گیری طریقت علوی- بکتاشی یعنی از قیام بابائیان تا آغاز تشکیل حکومت عثمانی است .
به همین منظور در آغاز ارتباط احتمالی شخصیت های مهم تاریخ علوی-بکتاشی در دوره مورد نظر یعنی باباالیاس خراسانی، حاج بکتاش ولی و ابدال موسی را بررسی نموده تا ارتباط احتمالی آنان با تشیع معلوم گردد؛ سپس اعتقادات شیعی در منابع مهم تاریخ علوی چون مناقب القدسیه ، ولایت نامه حاج بکتاش ولی و...
همچنین در مقایسه اعتقادات کنونی پیروان طریقت علوی بکتاشی با تشیع ، تفاوت های اساسی وجود دارد که حاکی از تأثیرگذاری نحله ها و فرق مختلف بر این طریقت است .