چکیده:
یکی از منابع مهم بررسی وجوه فرهنگ مردم ایران، گزارش ها و سفرنامه های سیاحان و مستشرقین
است. اگرچه برخی از آنها یادداشت هایی خصوصی است و گاه با اهداف جاسوسی و سیاسی
انجام گرفته اند، اما از لحاظ مردم شناسی و فرهنگ مردم ذی قیمت است و اطلاعات خوبی در ادوار تاریخی به دست می دهند. در این بین، اکثر سیاحان از نحوه برگزاری نوروز گزارش مفصلی ارائه نموده اند. این مقاله، با نگاه تاریخی و با رویکرد توصیفی، انجام گرفته، و در آن عناصر آئینی نوروز را (تعیین و اعلام زمان تحویل سال، آئین های پیشواز نوروز، هدیه دادن، دیدو بازدید، عیدی دادن، سبزه انداختن، تخم مرغ رنگ کردن، تهیه لباس نو، مراسم تحویل سال، سفره هفت سین، سیزده به در و...) در ادوار صفویه و قاجاریه در انطبا با یکدیگر بررسی شده است. علاوه بر آن به نحوه برگزاری عید نوروز در دربار (ضرب سکه، انتصابات، مراسم سلام و تحویل سال) اشاره شده است.
خلاصه ماشینی:
"سال نو و اهمیت برگزاری آن درخصوص اهمیت سال نو، سیاحان عصر قاجار بسیار قلم زده اند مقایسـه گـزارش آنهـا 1 از این پدیده خجسته ، معرف دیدگاه ایشان از جشن ملی نوروز است : گاسپارو دروویـل در یادداشت های خود درباره عید نوروز آورده است ، مراسمی که بدین مناسبت برگزار میشـود از زمان زردشتیان باستان تاکنون حفظ شده است و به گمان من نظیر چنـین عیـدی در تمـام مشرق زمین وجود نـدارد (دروویـل ، ١٣٦٧: ١٣٥).
(نوردن ، ٢٥٣٦: ١١٩؛ رونه دالمانی، ١٣٣٥: ٢١٩؛ پولاک، ١٣٦٨: ٢٥٨؛ فووریه ، ١٣٨٥: ١٤٥) در سالی که کارلا سرنا١ در ایران بود نقل میکند که در دربار ایـران بـه انجـام دادن هـیچ کاری بدون مشورت با منجمان اقدام نمیکنند، شاه در این مورد نیـز خواسـته یـا ناخواسـته نظر «منجم باشی» را خواسته بود و او به علـت نزدیکـی سـتاره هـا (قـران کواکـب ) روز دوم نوروز را برای برگزاری مراسم سلام مناسب تشخیص داده بود.
در ایـن جسـتار گـزارش هـای آئـین هـای نوروز در دو عصر صفوی و قاجار بررسی شد در دوران صفویه ، سیاحانی که بـه ایـران آمدند و دست به قلم شدند اغلب در بین مطالب ارائه شده خود به نوروز اشاره کـرده انـد، بعضی از این سیاحان که در این پژوهش از مطالب سفرنامه های ایشان بهره برداری شـد، افراد مشهوری چون شاردن ، کمپفر، دلاوالـه ، کـارری، اولئـاریوس ، فیـدالگو و فیگـوئرا بودند که به دربار پادشاهان صفوی نیز راه داشتند."