چکیده:
با مرگ سلطان ملکشاه سلجوقی (م485ق)، هرج و مرج منطقه شام را فراگرفت و حکومت های این منطقه متعدد و ضعیف شدند. این وضعیت از یک سو زمینه را برای گسترش قلمرو صلیبیان فراهم آورد و از سوی دیگر موجب سربرآوردن دولت مقتدر اتابکان زنگی (تاسیس 521ق) در سرزمین شام شد. اتابکان زنگی در طول 48 سال حکومت، 117 نبرد بر ضد حکومت های مجاور خود انجام دادند. این پژوهش می کوشد با بررسی آماری این نبردها و پراکندگی آن در عصر حاکمان اتابک زنگی، توسعه نظامی و رویکرد سیاسی این سلسله حکومتی را تبیین کند. طبق این بررسی آماری، 51 درصد (= 60 نبرد) از این نبردها در دوران حکومت بیست ساله عمادالدین زنگی، موسس این سلسله، رخ داده که 43 مورد از آن ها با مسلمانان و تنها 17 مورد بر ضد صلیبیان و بیزانس بوده است. قلمرو اتابکان زنگی در زمان نورالدین محمود از مرزهای لیبی تا آناطولی گسترش یافت و بیشتر جنگ های او و برادرانش بر ضد صلیبیان بود و غازی گری اتابکان در برابر صلیبیان بیشتر مربوط به همین دوره است. به بیان دیگر، جانشینان عمادالدین که بیشتر در پی تثبیت حکومت بودند از نبرد با همسایگان شرقی خود دوری می جستند.
خلاصه ماشینی:
"در ایـن شرایط ، حکومت های شام از جنوب به شمال بدین قرار بود: ـ خلافت فاطمی در بیت المقدس و جنوب آن ؛ ـ شاخه ای از سلجوقیان شام و سپس آل بوری در دمشق ؛ ـ بنی عمار در طرابلس ؛ ـ اسماعیلیان در کوه های سوریه ؛ ـ حکمرانی طوایف عرب مانند عقیلیان و مزیدیان و حمدانیان در بیابـان هـای شـرقی شام ؛ ـ حکمرانی قبایل کرد مانند مروانیان و مرداسیان در نواحی حلب و قـلاع هکاریـه تـا حصن الاکراد در ساحل مدیترانه ؛ ـ حکومت رضوان بن تتش (م ٥٠٧ق ) در حلب ؛ ـ حکومت امیر یاغی سیان (م ٤٩٠ق ) در انطاکیه ؛ ـ حکومت صلیبیان در رها؛ 10 ـ حکومت امیران ارتقی در ماردین ٩ و حصن کیفا؛ ـ نفوذ دانشمندیان ١١ تا سمیساط ١٢ و میافارقین ؛ ـ سلجوقیان روم در آناطولی؛ ـ حکومت ارمنیان در آنتالیا و شمال خلیج اسکندرون تا نزدیکیهای حلب ؛ ـ در شرق ، امرای موصل که به طور میانگین هر دو سال تغییر میکردند و با بازمانـده امرای قبلی میجنگیدند؛ ـ و سرانجام طوایف زیاد ترکمن که در اطراف شهرها و بیابان های شـام از شـمال تـا جنوب زندگی میکردند.
از همین جا روشن میشود که سیاست نظامی اتابکان زنگی در جهـت تأمین منافع خود بود؛ به همین دلیل جنگ اتابکان با صـلیبیان تنهـا زمـانی روی داد کـه منافع آنان با صلیبیان در تضاد قرار گرفت و این امر هنگامی به وضوح مشخص میشـود که ببینیم در زمان عمادالدین ، ١٤ نبرد بر ضد حکومت مسلمان آل بوری است و ١٠ نبرد بر ضد صلیبیان ."