چکیده:
پادشاهان صفوی، از موقعیتی قدسیگونه برخوردار بودند. گفته میشد آنها معصوم هستند و علم لدنی، اقبال خاص شاهی، توانایی انجام دادن معجزه و پیشگویی آینده را دارند. خانه شاه مقدس و محل بست بود. اشیایی که با شاه تماس داشتند، مقدس میشدند و قدرت شفابخشی داشتند. شاه به سبب برخورداری از چنین موقعیتی، به خودش اجازه میداد تا احکام شریعت را نادیده بگیرد و مرتکب منکرات شود. مردم از نفرین شاه میترسیدند. دست زدن به فرمانهای شاه و نقاشی چهره او ممنوع بود. چنین باورهایی، از اعتقادات غالیانه قزلباشها و موقعیت شاه در نزد عامه مردم سرچشمه میگرفت. در این پژوهش عوامل، نتایج و نشانههای تقدس شاهان صفوی بررسی میگردد و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با اتکا بر منابع اصلی، اثبات میشود که شاهان صفوی از یک جایگاه قدسیگونه و متفاوت با اسلاف خود برخوردار بودند.
خلاصه ماشینی:
آثار و نشانههای تقدس شاهان صفوی باور به تقدس شاه فقط در حد کلامی نبود، بلکه مردم عمیقا معتقد بودند که شاه، انسان مقدسی است، به همین علت، تواناییهایی به او نسبت داده میشد که مختص پیامبران و ائمه: بود و شاه فراتر از آن، امتیازات و مصونیتهایی داشت که دین و جامعه برای هیچ کس دیگری قائل نمیشد؛ از جمله: 1.
(مسعود بن محمد میرک حسینی، 1385، ص406) اعتقاد بر این بود که شاهعباس اول، در موارد متعددی الهامات غیبی دریافت میکرد (اسکندربیک ترکمان، 1378، ج2، ص536) که او را در موارد بسیاری مخصوصا در هنگام جنگ یاری میدادند؛ زیرا به شاه الهام میشد که چه کار کند؛ دشمن را تعقیب کند یا نه (همان، ج3، ص937) یا اینکه از مخفیگاه دشمن آگاه شود.
(اسکندربیک ترکمان، 1387، ج3، ص964) داشتن چنین باورهایی در مورد شاهان صفوی که در بیشتر موارد مخالف اصول شریعت بودند، نشان میدهد شاه در باور عامه مردم، از تمام امتیازات و تواناییهای ماورایی مقدسان برخوردار بود و تجلی تمامعیار دین و باورهای دینی محسوب میشد.
در مورد دلایل اعتقاد ایرانیها به تقدس شاهان صفوی میتوان گفت: مردم ایران پس از قبول مذهب تشیع، برای شاهان صفوی به عنوان رهبران مذهبی خود احترام زیادی قائل بودند و قاعدتا نسبنامه ادعایی این شاهان نیز جایگاه خاصی برای آنها ایجاد میکرد.
این موقعیت متفاوت شاهان صفوی را از یک طرف باید نتیجه ادعای سیادت خاندان صفویه و ارتباط آنها با ائمه شیعه: دانست و از طرف دیگر، اعتقادات غالیانه قزلباشها در مورد شاهاسماعیل و جانشینان او و انتقال آن باورها به مردم ایران، در ایجاد چنین تقدسی نقش داشتند.