چکیده:
حسآمیزی از شگردهای بلاغی و هنری بیان سخن زیبا و دلنشین است. این صنعت که گاه در حوزة دستگاه بلاغی و گاه در حوزة مسایل زبانی و دستوری قرار میگیرد، یکی از عوامل مهم زیبایی، آشناییزدایی و توجهبرانگیزی در شعر به محسوب میشود. نصرالله مردانی از برجستهترین شاعران انقلاب در دورة معاصر است. در این پژوهش که با هدف شناخت و تبیین هر چه بهتر ویژگیهای شعر معاصر فارسی صورت پذیرفته، با فرض بر اینکه حسآمیزی از عوامل مهم دخیل در زیبایی و حسن تأثیر اشعار نصرالله مردانی است، تلاش گردیده تا به شیوة توصیفی ـ تحلیلی بدین پرسش اساسی پاسخ داده شود که کاربرد حسآمیزی در اشعار شاعر یاد شده مبتنی بر چه اصولی است؟ بدین منظور حسآمیزی در سه شکل بلاغی، دستوری و نوعی در اشعار این شاعر بررسی شد. نتیجة این پژوهش ضمن آنکه نشان از تنوع در ساختار و کارکرد حسآمیزی در اشعار نصرالله مردانی دارد، مشخص میسازد که حسآمیزی یکی از اصلیترین ارکان خیال در اشعار این شاعر بوده، جایگاه خاصی در حسن تأثیر اشعار وی دارد.
خلاصه ماشینی:
رشـیدی و گلچـین (١٣٨٩)، در مقالـه ای بـا عنـوان : «جایگاه پارادوکس و حس آمیزی و انواع آن ها در مثنوی مولانا» بـه بررسـی ایـن دو آرایـۀ شـعری پرداخته و برای هر کدام تقسیم بندی جدیدی ارائه کرده اند و به این نکته مهم اشاره نمـوده انـد کـه خاستگاه این دو صورت از صورخیال ، در ادب عرفانی به یکی از اصول اساسی تفکر در کلام اشـعری باز میگردد؛ و نیز دکتر صـادقیان (١٣٨٧)، در کتـاب «زیـور سـخن در بـدیع فارسـی» در تعریـف حس آمیزی، شاهد مثالی از نصرالله مردانی آورده است .
به عنوان مثال در ابیـات زیر او با استفاده از دو حس بینایی و شنوایی، کنایه های: سخن های تابناک و سرود تابناک را که بـه صورت ترکیب وصفی آمده و به معنی سخنان نافذ و رسا و گیرا است ، این چنین به کار میبرد: در سخـن های تـابناک تو هست شـور بیـدادی و شعـور سحـر (مردانی،١٣٨٨: ٣٩٧) ای که میخوانی سرود تابناک آسمانی روشن از نور کلامت شد غبارستان بودن (همان : ٣٩٣) ٣-٥- حس آمیزی با استفاده از ایهام گاهی شاعران با استفاده از کاربردهای ایهامی و چند معنایی بودن واژگـان ، حـس آمیـزی را در شعر میآورند.
به عنوان مثال وی با تشبیه عریانی به جامه این گونه میسراید: آفتابی شدی و یکسره آبم کردی شد حریر نگهت جامۀ عریانی من (همان : ١٤٦) در پایان این بحث یک نکتۀ بلاغی دیگر ذکر میشود و آن این که حـس آمیـزی در شـعر غالبـا اغراق را نیز به دنبال دارد: آتش عشق چنان جان من افروخته است کز فـروغ سخنم ، صاعقه آهنگ گرفت (مردانی،١٣٨٨: ٢٤١) پر شده گلدان به جا مانده اش از گل روییده ز چشم ترم (همان : ٢٥٢) ٤ـ ساختار دستوری حس آمیزی حس آمیزی از نظر ساختار دستوری و نحوة ارائه در شعر میتوانـد بـه دو شـکل ترکیبـی و غیرترکیبی به کار رود.