چکیده:
بختیاری از گویش های جنوب غربی ایران است و به همراه دیگر گویش های لری و فارسی ، بازماندة فارسی میانه است که خود بازماندة فارسی باستان است . در این مقاله ٤٤ واژه از گویش بختیاری ریشه شناسی شده است . در مورد هر واژه ، نخست بر پایة شواهد موجود در خود گویش ، ساخت اشتقاقی واژه و دگرگونی های آوایی انجام گرفته بر روی آن توضیح داده شده ، سپس بر پایة برابر یا هم ریشة واژه در دیگر گویش ها و زبان های ایرانی و نیز زبان های هندواروپایی ، به ریشه شناسی واژه و بازسازی صورت ایرانی باستان و هندواروپایی آغازین آن پرداخته شده است . واژه ها با تلفظ رایجشان در بختیاری گونة کوهرنگ آورده شده اند.
خلاصه ماشینی:
"صورت پارتی واژه نیز ngiya «جان » است (بویس ١٩٧٧: ٤٣)، که برابر آن در برخی از گویش های شمال غربی باقی مانده است : هورامی ngia (مکنزی ١٩٦٦: ٩٦)، کردی ngya، خوانساری giyun (اشرفی خوانساری ١٣٨٣: ٣٠٨)، سیوندی ngya (آیلرس ١٩٨٨: ٣١٦)، آذری هرزنی gun همه به معنای «جان » (کارنگ ١٣٣٣: ٤٩).
اما اسم rlu* «لوله » که آن را در ساخت واژه های بختیاری relu «ساندویچ ، نان لوله شده » و rlulu «قنداق بچه » نیز می بینیم ، در لری بویراحمدی به صورت llu «لوله ، لولة تفنگ » و در هورامی llu «مدور، لوله ای » (مکنزی ١٩٦٦: ١٠٠) آمده است و با فارسی لوله و لولیدن هم ریشه است .
برابر واژه در دیگر گویش های لری و برخی از گویش های ایرانی چنین است : لری لرستانی mell «گردن » (ایزدپناه ١٣٨١: ١٨٨)، لری بویراحمدی mol «کوهان ؛ مازه »، məla «بلندی ، تپه »، نایینی mol «گردن » (ستوده ١٣٦٥: ٢٣٦)؛ هورامی mil «پشت گردن » (مکنزی ١٩٦٦: ١٠١)، کردی mil «پشت گردن »، خوانساری mol/mul «گردن » (آیلرس ١٩٧٦: ٣٣٣)، سیوندی mol «گردن ؛ مازه ؛ بلندی کوه » (لکوک ١٩٧٩: ١٥٨)، تالشی خوشابر məl، تالشی ماسال məlla «گردن » (حاجت پور ١٣٨٣: ٢١٢).
Westiranische Mundarten aus der Sammlung Wilhelm Eilers, Bd. III: Die Mundart von ,١٩٨٨ , ــــــ Sīvänd, Wiesbaden."