چکیده:
مقاله حاضر به دنبال تشريح رابطه مفاهيم دموكراسي، صلح و عدالت در انديشه سياسي است. در اين بين نگرش ليبراليستي و انتقادي پوپر به دموكراسي ما را بر آن داشت تا از رويكرد اين فيلسوف سياسي قرن 20 در توضيح مقولههاي دموكراسي، عدالت و صلح استفاده كنيم. نگرش انتقادي پوپر در حوزه فلسفه علم بازتاب خود را در حوزه اجتماعي نشان داده است. او با نقد مباني فكري خشونت، ديكتاتوري و اقتدارگرايي بستر مناسب براي ترويج عدالت و صلح را دموكراسي مبتني بر جامعه باز ميداند. از طرفي همانطور كه در متن نشان داده شده است نگرش پوپر به صلح، عدالت و فراتر از آن دموكراسي به رويكرد نهادها و سازمانهاي بينالمللي كه مروج حقوق بشر هستند خيلي نزديك است. از اين روي عقلانيت انتقادي پوپر چارچوب مناسبي براي تبيين رابطه دموكراسي، عدالت و صلح ميباشد.
خلاصه ماشینی:
پوپر در مقابل خشونت و جنگ ، ایجاد صلح را در سیر از عقل می داند و مگوید: «یک عق گرا بدان صورت که من این کلمه را به کار می برم کسی است که می کوشد تا به وسیله برهان و سند به تصمیمی یا سازشی دست یابد و او کمتر خواستار استفاده از زور است » (پوپر، ١٣٦٣: ٤٤٤).
هما طور که از مطالب فوق برمی آید، پوپر هدف خود از به کارگیری روش عقلانیت انتقادی را دفاع از نهادهای سیاسی مبتنی بر روش های دموکراتیک جهت رسیدن به جامعه باز، نفی زور و ایجاد صلح می داند.
پوپر مگوید در کتاب منطق اکتشاف علمی سعی کردم تا نشان دهم که معرفت ما از طریق آزمایش و حذف خطا پیشرفت می کند و اختلاف اساسی بین پیشرفت وعدم پیشرفت علمی در این است که در هر سطح علمی انسان آگاهانه در پی جست وجوی اشتباهات خود می رود؛ یعنی انتخاب آگاهانه روش انتقادی ، ابزار اصلی پیشرفت معرفت و شناخت می باشد و بهترین معنای عقل و عقلانیت راعقلانیت انتقادی دانستم ؛ یعنی آمادگی برای شنیدن انتقاد دیگران و همواره از خود انتقاد کردن است .
دموکراسی و جامعه باز نقد تاریخ گرایی به نظر پوپر بسیاری بر این باورند که نگرش علمی یافلسفی به سیاست وفهم ژرف تر زندگی اجتماعی ، به طور کلی ، باید بر پایه ژرف اندیشی درباره تاریخ آدمی و تفسیر آن بنیادگیرد؛ زیرا انسان متعارف در چارچوب زندگی اش تجربه های شخصی و خرده تلاش هایش را بی چون و چرا مسلم در نظر مگیرد.