چکیده:
صاحبان معرفت برای انسان دو نوع تولد قائلند: یکی تولد صوری و دیگری تولد معنوی یا تولد ثانی که از آن به عنوان «عروسی ابد» یا «تولد آسمانی » یاد میکنند. مرگ نفسانی از مبانی عمیق عرفان و ادب تعلیمی مولانا است . مولانا همچون سایر عرفای اهل بسط و سکر پدیده مرگ دوستی در آثارش تجلی خاصی دارد و مرگ و مرگ نفسانی را در مسیر چرخه تکامل میداند و از آن به عنوان انتقال از عالم کثرت و طبیعت به عالم وحدت و ماوراءالطبیعه تعبیر میکند. این بررسی نشان میدهد مولانا تولد آسمانی را در مرگ نفسانی تحت تاثیر عوامل موثری همچون ایمان ، ابوت معنوی و عشق میداند؛ بنابراین با استناد به حکایات مثنوی، در یک مقدمه و هفت محور انواع ولادت ، عوامل موثر در تولد آسمانی ، مرگ ها و زایش ها، چگونگی مرگ ارادی و انواع آن ، راه های رسیدن به مرگ نفسانی، ویژگی راه یافتگان به مرگ نفسانی (ارادی) و فواید مرگ نفسانی (مرگ اختیاری ) بررسی شده است
خلاصه ماشینی:
اهم این پژوهش ها عبارتند از: «مرگ از نظر مولوی » از سید محمد اکرم (١٣٨٢)؛ «تقابل مرگ و زندگی در مثنوی » از تهمینه عطایی (١٣٨٦)؛ «چهار نگاه به مرگ » از مجید نفیسی (١٣٨٥)؛ «سه نگاه به مرگ در ادبیات فارسی » از مرتضی فلاح (١٣٨٧)؛ «مبحث انسان و مرگ » از غلام حسین معتمدی (١٣٨٦)؛ «مرگ پیش از مرگ » از عباس کی منش (١٣٩١)؛ «تأملات مرگ اندیشانه در چند متن منثور صوفیانه تا قرن پنجم هجری » از بتول مهدوی و همکاران (١٣٩٣)؛ «فنای عارفانه ، بقای جاودانه » از یدالله جلالی پندری (١٣٨٧).
» (سلطان ولد (237 :1377 از نگاه مولانا حیات واقعی آدمی وابسته به همین تولد دوباره یا به تعبیر او «فطام » است و در این فطام ، انسان ، لقمان می شود، به تجرید محض می رسد و آنگاه بر تمام کائنات برتری می یابد: پس حیات ماست موقوف فطام اندک اندک جهد کن ، تم الکلام چون جنین بود، آدمی بد خون ، غذا از نجس پاکی برد مؤمن ، کذا از فطام خون غذایش شیر شد وز فطام شیر، لقمه گیر شد وز فطام لقمه ، لقمانی شود طالب اشکار پنهانی شود (مولوی ١٣٦٢/ ٣/ ٤٩ ت ٥٢) چون دوم بار آدمی زاده بزاد پای خود بر فرق علت ها نهاد علت اولی نباشد دین او علت جزوی ندارد کین او می پرد چون آفتاب اندر افق با عروس صدق و صورت چون تتق بلکه بیرون از افق وز چرخ ها بی مکان باشد چو ارواح و نهی بل عقول ماست سایه های او می فتد چون سایه ها در پای او (مو وی ٣٦٢ / ٣/ ٣٥٧٦ ت ٣٥٨٠) همه انسان ها برای تولدی دیگر متولد می شوند.