چکیده:
مجوس از مفاهیمی است که با تاریخ ایرانیان گره خورده است و فهم و درک آن در شناخت تاریخ ایران باسـتان و نیز مطالعات جامعه شناختی پیشینه تاریخ ایران بسیار راه گشا است . فهم عموم ایرانیان و غیـر ایرانیـان آن اسـت کـه مجوسان همان زرتشتیانند و هر گاه مجوس گفته شود، مراد نژاد ایرانـی اسـت ، برخـی از دشـمنان نیـز از روی عنـاد، ایراینان مسلمان و پیرو مکتب اهل بیت علیهم السلام را مجوسی خطاب میکنند و این بـه بـاور قبلـی کمـک کـرده تـا تصور شود که ایرانیان پیش از اسلام ، مجوسی بوده اند، در حالی که اگر در منابع اصیل را جستجو کنـیم ، خـواهیم دیـد که مفهوم مجوس ، کاملا متفاوت با زرتشتی و بلکه در مقابل و دشمن زرتشتیان است . در واقع مغان ، مهرپرست و قایل به دو مبدا خیر و شر بوده اند نه زرتشیان . از این رو در این نوشته ، تلاش شده تا مفهوم مجوسیت و نیـز سـیر تـاریخی تغییر مفهومی آن بررسی شود.
خلاصه ماشینی:
در تفسیر صافی، فیض شأن نزول آیه را حسرت بـردن و افسوس خوردن مؤمنان بر حال کفار ذکر کرده و نوشته است ، مسلمانان از این که کفـار بـا طیـب خاطر دین اسلام را نمیپذیرند متحیر بودند و آیه مذکور برای تسلیت خاطر آنان نازل شد.
در مورد آیه "ولا تجادلوا اهل الکتاب الا بـالتی هـی احسـن "( سـوره عنکبـوت ، آیـه ٤٦) در تفسیر المیزان آمده است از مجادله با اهل کتاب که شامل یهود و نصارا و مجوس و صابئین اسـت ، بپرهیز و میفرماید با این طوایف چند گانه مجادله نکن مگر به طریقـی کـه بهتـرین مجادلـه بـوده باشد.
( بـلاذری، فتـوح البلدان ، ص ٨٥) از امام باقر علیه السلام هم روایتی ذکر شده که فرمود: از مجوس جزیه گرفته شود، زیرا پیامبر فرمود با آنان به سنت اهل کتاب رفتار کنید آنها پیامبری به نام داماسب داشتند که کشتند و کتابی به نام جاماسب که در دوازده جلد به روی پوست گاو بـود را آتـش زدنـد.
از روایات بالا مشخص میشود که تأکید حضرت محمد صلیالله علیه وآله و امامان شیعه علیهم السلام بر این بوده است کـه مجوسیان اهل کتاب شمرده شوند و از آنها جزیه گرفته شود.
( اشپولر، ج ٢، ص ٣٠٣) محمد بن ادریـس شـافعی (م ٢٠٤ق ) هـم بـا آوردن حـدیثی بـه روایت علی علیه السلام از پیامبر صلیالله علیه وآله آنها را اهل کتاب معرفی کرده است .