چکیده:
به رغم اینکه جریان های سیاسی قوم گرای حزب دموکرات و اتحادیـه میهنـی بـر حیـات سیاسـی کردســتان عــراق تفــوق یافتــه انــد، جریــان هــای اســلامی نیــز بخــش مهمــی از جریــان هــای سیاسی ـ اجتماعی این منطقه به شمار میروند. جریان های اسلامی کردستان عراق کـه در مسـائل کلان اسلام گرایانه در خاورمیانه و مسائل خاص کردستانی ریشه دارند، بـه مـرور زمـان و بـر اثـر تحولات درونی دچار نوعی تکثرگرایی ساختاری شده اند. بر این اساس در حال حاضـر حیـات سـه جریان اخوانی به مرکزیت حزب اتحاد اسلامی، جریان میانه رو به محوریت جماعت اسلامی و جریان افراط گرا به نمایندگی انصارالاسلام در این منطقه فعال اند. اما به رغم ایـن تکثرگرایـی سـاختاری، اتخاذ رویکرد ترکیبی قومی ـ مذهبی از سوی عمده این جریان ها آنها را به سوی مولفه هایی مشترک رهنمون میسازد.
خلاصه ماشینی:
"میتوان به دو عامل مؤثر در شروع این بیداری و پیدایش جریانهای اسلامی جدید در کردستان عراق اشاره کرد: نخست، ظهور اصلاحطلبانی در جهان اسلام در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم مانند جمالالدین اسدآبادی، محمد عبده و محمد رشید رضا؛ برخی از شخصیتهای کردی مثل ملا کبیر کویی، ملا محمد بن عبدالله جلی و شیخ محمد خال از این اصلاحطلبان تأثیر پذیرفتند و در راهنمایی مردم راه آنها را دنبال و نقشی قابل توجه در این زمینه ایفا کردند.
این جریان در ابتدا بخشی از گروه جنبش اسلامی بود و در قالب آن فعالیت میکرد، اما با توجه به گرایشها و تجارب جهادی رهبران این جریان از جمله ملاکریکار که در افغانستان نیز حضور داشته است، از جنبش اسلامی جدا شد و ابتدا در قالب جندالاسلام و سپس در قالب انصارالاسلام فعالیتهای خود را در کردستان عراق آغاز کرد.
با این حال، پس از انتفاضه 1991 بار دیگر دو گروه دچار اختلاف شدند و بر این اساس صدیق عبدالعزیز گروه جدیدی با اندیشه سلفی به نام «جنبش نهضت اسلامی» تشکیل داد و صلاحالدین محمد بهاءالدین در سال 1994 حزب اتحاد اسلامی کردستان عراق را به عنوان نماینده جریان اسلامی تأسیس کرد.
فارغ از جریان افراطگرا که تضعیف شده است و اعتقادی به فعالیتهای سیاسی در وضعیت کنونی کردستان عراق ندارد، به رغم تکثر در سازمانهای اسلامی کردستان عراق، بررسی رویکرد سیاسی دو حزب عمده اتحاد اسلامی و جماعت اسلامی نشان میهد که این دو تشکل با توجه به مبانی و گرایشهای اسلامی و محیط سیاسی و اجتماعی کردستان عراق که در شرایط حاضر در آن قومگرایی کردی بیشترین طرفدار را دارد، سعی کردهاند نوعی رویکرد ترکیبی قومی ـ اسلامی اتخاذ کنند."