چکیده:
جغرافیای تاریخی سواحل خلیج فارس، با وجود پژوهشهای صورت گرفته، هنوز جنبههای ناشناختهای دارد که پژوهش در آنها، به کسب آگاهیهای تازه درباره تاریخ تعاملات فرهنگی و تمدنی این منطقه میانجامد؛ مانند اصطلاح سیف (sīf) که در تعدادی از متون جغرافیای تاریخی، برای توصیف بخشهای بزرگی از سواحل شمالی خلیج فارس به کار رفته است و فرهنگهای لغت آن را واژهای عربی فرض کردهاند. مقالة حاضر با این پیش فرض که منشا یک جاینام را در گام نخست، باید در ارتباط با جغرافیای تاریخی منطقة مربوط جستجو کرد، به طرح این پرسش پرداخته که اصطلاح سیف چه ارتباطی با جغرافیای تاریخی سواحل شمالی خلیج فارس داشته و از نظر مصداقی، در گذر زمان، دچار چه تغییراتی شده است؟ بررسی شواهد جغرافیایی و تاریخی و زبانی نشان میدهد که اصطلاح سیف ریشه در جغرافیای تاریخی سواحل خلیج فارس و زبان فارسی دارد و از قرن چهارم قمری/دهم میلادی به بعد، از نامی برای کل سواحل فارس قدیم، به نامی برای ناحیه ساحلی شیف، در شمال بوشهر امروزی، تغییر یافته است. این پژوهش با روش تاریخی انجام شده و در گردآوری اطلاعات، از تکنیک کتابخانهای و پژوهشهای شفاهی استفاده شده است.
Historical geography of Persian Gulf has still unknown points despite of conducted researches. The texts of Sif can be offered the new information about cultural interaction history of this region. Term Sif has been utilized for description of northern coasts of Persian Gulf. In other words، this term has been mentioned as Arabic word in encyclopedia.
The present study investigates not only the relationship between Sif term and the historical geography of northern coasts of Persian Gulf due to the necessity of the role of historical geography in researches related to the terms but also the examination of changes of Sif. The evidences based on linguistic، historical and geographical data reveal that term "sif" has origin in historical geography of Persian Gulf coasts and Persian language. From the 10th century، the term ''Sif'' has been altered from a term for all coasts of ancient Persia to a name for Shif district in Bushehr. This study is based on library information and oral studies with historical approach.
خلاصه ماشینی:
مقالة حاضر با این پیش فرض که منشأ یک جاینام را در گام نخست، باید در ارتباط با جغرافیای تاریخی منطقة مربوط جستجو کرد، به طرح این پرسش پرداخته که اصطلاح سیف چه ارتباطی با جغرافیای تاریخی سواحل شمالی خلیج فارس داشته و از نظر مصداقی، در گذر زمان، دچار چه تغییراتی شده است؟ بررسی شواهد جغرافیایی و تاریخی و زبانی نشان میدهد که اصطلاح سیف ریشه در جغرافیای تاریخی سواحل خلیج فارس و زبان فارسی دارد و از قرن چهارم قمری/دهم میلادی به بعد، از نامی برای کل سواحل فارس قدیم، به نامی برای ناحیه ساحلی شیف، در شمال بوشهر امروزی، تغییر یافته است.
در میان پژوهشگران جدید، نخستین بار پاول شوارتس (Paul Schwartz)، در جغرافیای تاریخی فارس که ترجمة فارسی بخشهایی از اثر بزرگتر وی درباره جغرافیای تاریخی ایران است، با استناد به آثار اصطخری، سلیمان سیرافی، یاقوت، طبری، ابن حوقل، ابن فقیه (گویا به نقل از سلیمان سیرافی) و ابوالفدا به بررسی سیفها پرداخته است؛ سپس، به این نتیجه رسیده که اصطلاح سیف به معنای ساحل، برای نواحی ساحلی ولایت اردشیرخره، واقع در کنار خلیج فارس، به کار رفته است.
نخستین اشاره به سیف، به عنوان نام مکان، در یک اثر جغرافیایی و درباره بخشی از سواحل ایران در شرق سیراف بوده (سیرافی، 1381: 57) و از آن سو، ورود لغت سیف (sīf) به فرهنگها، مربوط به اوایل سدة چهارم است؛ بنابراین، ممکن است ورود این کلمه به منابع عربی و دادن معنای ساحل به آن، از واقعیت وجود نواحی ساحلی جنوب ایران با نام سیف (sīf) ناشی شده باشد.