چکیده:
مسلمانان از سال ۹۲ تا ۸۹۸ ق/۷۱۱ تا ۱۴۹۲ م، در اندلس حضور داشتند و این منطقه بخشی از دنیای اسلام محسوب میشد. با بررسی جایگاه تشیع در اندلس، این مسئله برای ما آشکار میشود که در دوره حاکمیت مسلمانان در این سرزمین، تشیع نفوذ و گستردگی نداشت و اندلس وضعیت متفاوتی با مناطق شرقی خلافت داشت.عواملی چند موجب شد که در این منطقه از جهان اسلام، تشیع نتواند از کثرت جمعیت برخوردار شود. این عوامل را میتوان این گونه برشمرد: فعال نبودن اصحاب و راویان روایات ائمه(ع) در آنجا؛ حضور نداشتن گسترده قبایل و خاندانهای شیعی؛ حاکمیت امویان که مخالف هرگونه اندیشه و تفکر با بنمایههای شیعی بودند؛ حاکمیت مذهب اوزاعی و بعد از آن مالکی که مخالف تفکر و اندیشههای شیعی بودند. این مقاله در پی بررسی این عوامل است.
From 92 to 898 A.H، Muslims settled in Andalusia. This region was regarded as one of the part of Islamic world. The outcome of this study demonstrates that Shiite had different circumstances compared with eastern districts of Khelafat in Andalusia during Muslims era. This essay tries to examine the reasons of Shiite's weakness in this region. The reasons such as the absence of followers and companions of Imams and Shiite tribes in Andalusia، the dominance of Omaviyan، Uzai and Maleki groups that were the opponents of Shiite can be considered.
خلاصه ماشینی:
با بررسی جایگاه تشیع در اندلس، این مسئله برای ما آشکار میشود که در دوره حاکمیت مسلمانان در این سرزمین، تشیع نفوذ و گستردگی نداشت و اندلس وضعیت متفاوتی با مناطق شرقی خلافت داشت.
این عوامل را میتوان این گونه برشمرد: فعال نبودن اصحاب و راویان روایات ائمه(ع) در آنجا؛ حضور نداشتن گسترده قبایل و خاندانهای شیعی؛ حاکمیت امویان که مخالف هرگونه اندیشه و تفکر با بنمایههای شیعی بودند؛ حاکمیت مذهب اوزاعی و بعد از آن مالکی که مخالف تفکر و اندیشههای شیعی بودند.
در طول تاریخ هشتصد ساله مسلمانان اندلس، اگر حضور حمودیان را که منسوب به علویان هستند1 استثنا کنیم، در منابع از حضور خاندانی علوی که به عنوان خاندانی تأثیرگذار در تحولات سیاسی یا فرهنگی یا مذهبی اندلس باشد، گزارشی نیامده است.
نبود بستر مناسب برای پذیرش علویان و سادات در اندلس، از عوامل زمینهساز نفوذ نیافتن و گسترش نکردن تشیع در این منطقه بود.
به نظر میرسد حضور همدانیان در اندلس، تأثیری بر نفوذ و گسترش تشیع نداشته است؛ چون اولا گزارشی از حضور آنان در تحولات سیاسی و نظامی با حفظ عقاید شیعی نیامده و ثانیا هیچ اقدام فرهنگی یا مذهبی، مانند تبلیغ عقاید شیعی، از جانب آنان بیان نشده است.
در این منابع، وی به عنوان صحابی امام علی(ع) معرفی شده (بخاری، بیتا: 3/99) و در کانون راویان قرار گرفته است (عجلی، 1405: 1/326)؛ ولی در منابع رجالی شیعی، نام حنش صنعانی با گرایش شیعی در اندلس و مغرب ذکر نشده است.