چکیده:
سوال اصلی این تحقیق چگونگی و شیوههای عضوگیری نهضـت آزادی اســت . روش ایــن پــژوهش تــاریخی اســت کــه از انــواع روشهـای تحقیـق کیفـی اسـت وابـزار اصـلی مـورد اسـتفاده، بهره گیری از مصاحبه های عمیق است . همچنین به عنوان مکمـل از روش تحلیل اسنادی نیز استفاده شده است . برای این تحقیـق از قبل نظریه ای درنظر گرفته نشد و تلاش شد که ابتدا براسـاس مطالعه اسناد گروهها و سازمانهای انقلابی، مدلی تهیـه شـود و سپس براساس یافته های تجربی به دسـت آمـده از مصـاحبه هـای عملی ، مدل اولیه براساس استقراء، کامل شود. یافته های پژوهش حاکی از آن است که سران این گـروه، از طبقـه متوسـط جدیـد محسوب میشدند، لکن غالب عضوگیریها از دانشجویان طبقات متوسـط و متوسـط بـه پـایین بـوده و در سـطح غیردانشـجویی توانستند بازاریان روشنفکر را جـذب کننـد. در جـذب کـارگران، ناموفق بودند و توفیق چندانی در عضوگیری از زنان نداشتند. در عضوگیریها، تاثیر بالای کاریزمای رهبران و منتسبان به گـروه، به وضوح مشاهده میشود. بسترهای عمده عضوگیری، انجمن های اسلامی و مسجد هدایت بود.
خلاصه ماشینی:
بنابراین بله ، این کاریزما وجود داشـت و علاقـه بیشـتر مردم نسبتا مذهبی و بیشتر ملی ـ مصدقی به همان آقای طالقانی و بازرگـان بـود و به خاطر همین ، اینها به نهضت آزادی هجـوم مـیآوردنـد» (سـحابی، مصـاحبه نگارنده، ١٣٨٨/١٢/١٨).
این اولین باری بود که روحانیون، به شکل سازماندهیشده در محافل دانشجویان پیوند میخورند» (میثمی، ١٣٨٦: ٣١- ٣٠ و ٤١-٤٠) آنچه گذشت نشان میدهد که قبل از تشکیل نهضـت و پیوسـتن بخـش زیـادی از اعضای انجمن های اسلامی به آن، تا حد زیادی و نه همیشه ، افکار و اندیشه هـای سـران نهضت ، در بین آنها، منعکس میشده است .
لذا حتی اگر قائل به این باشیم که کاریزمـای رهبران گروه، موجب جذب افراد بـه نهضـت شـده، بخـش مهمـی از ایـن کاریزمـا، در انجمن های اسلامی فراهم میشده است و آبشـخور فکـری جـذبشـدههـای خـارج از انجمن ها، علاوهبر سابقه مبارزاتی سران، جلسات سخنرانی عمومی سـران نهضـت بـود: «درواقع نهضت یک بستر طبیعی بود برای جذب بسیاری از فعالان سیاسی مسـلمان ازجمله در بازار، کارکنان دولت و اصناف...
درواقع به طور طبیعـی فعـالان مسـلمان جذب نهضت میشدند چون که یک حضور تشـکیلاتی سیاسـی بـه آنهـا مـیداد و جلسات عمومی و مذهبی که برگزار میکرد بستری بود برای اینکـه افـراد مسـلمان علاقه مند به فعالیت سیاسی ـ اجتماعی شوند و با این اندیشه آشنا و جذب شـوند»» (میثمی، ١٣٨٦: ٣١-٣٠ و ٤١-٤٠).