چکیده:
<Abstract>فرمانروایی خاندان سلاطین سلجوقی بیش از دو قرن؛ یعنی از سال 470 تا 700 هجری دوام داشت. قسطمونی که همان منطقة بافلاگونیای قدیم است به وسیلة حسام الدّین چوپان، یکی از امرای بزرگ سلجوقی و منسوب به قبیلة قایی فتح شد. در این قبیله یکی از ویژگیهای دربار یولوق ارسلان جذب و تربیت دانشمندان، علما و عرفا بوده و محلّ تجمع بزرگانی چون قطبّالدّین کازرونی شیرازی و حسام الدّین حسن بن عبدالمومن خویی است. حسامالدّین یکی از منشیان و شاعران چیرهدست در زبان فارسی و دارای 7 اثر شناخته شدة منظوم و منثور مربوط به سلاجقة روم میباشد؛ از این میان ملتمسات او دارای ویژگیهای ممتاز است. از قرن هفتم این نوع شعر در میان اهل ادب رواج یافته و ملتمسات حسامالدّین خویی سرآغاز یک فصل جدید در عرصة خواهشهای شاعری است که با هنر خاصّ و ذوق منحصر به فرد، اثری ساده ولی با شکوه بوجود آورده است. از این جهت میتوان حسامالدّین خویی و دربار سلاجقة روم را ابداعگر این نوع شعردانست و ساختار آن را تعیین کرد.
در این مقاله ضمن اشاره به سلاجقة آل چوپان به معرّفی حسامالدّین، به بیان زیباییها و ویژگیهای ملتمسات این شاعر و نویسندة بزرگ پرداخته می شود
خلاصه ماشینی:
1- سیاقة الاعداد نقل و می و مرغ هست ما را از روی کرم فرست شمعی ( ملتمسات : 132 ) 2- مراعات النظیر سرو را امشب زاقبال تو دارم مجلسیدرخور آید گر فرستیبهر نقل جمع را ازوجود دوستانبرماه ومهری ومشتریفندق و بادام و فستق، لبلبوی شکری (ملتمسات: 133 ) 3- جناس چه جای جنگ مخلص جای چنگستباد عمرت طویل و بخت زیادلحظهای تا کنم دفع ملالتا لفظ من از شکر شکر بار شودپیرهن چون خواستم از بندگیت قدم را رنجه کن بی تیر و ترکش (ملتمسات: 133 )با هزاران هزار عز و بقا (ملتمسات: 135 )نرد برگیر و نزد بنده بیا (ملتمسات: 135 )از لطف فرست دانهای چند نبات (ملتمسات: 138 )نیست حاجت یاد یار پیرهن (ملتمسات: 145 ) 4- جمع و تقسیم مرا ز خدمت میر زمانه فخر کرامیکی مدام مروق، دوم طعام لطیف دو چیز بود مرتب که می رسید مدامکه میرسیدو همی خوردم از سحرتا شام (ملتمسات : 134 ) 5- تضاد خانه گیران خاطرم شب و روز به دعای تو می زنند نوا ( ملتمسات: 135 ) 6- تلمیح ای گشته عزیز مصر دانشزهی والا حکیمی کز بزرگیبه تدبیر تو ابرص یافت صحت از راه حقایق و معانی ( ملتمسات: 144 )مبارک منظری مثل مسیحابه تکمیل تو اکمه گشت بینا ( ملتمسات: 136 ) 7- حشو از درد پشت سخت بهرنجم بهجان تو تدبیر من بساز به معجون زنجبیل (ملتمسات :137 ) حسام الدین خویی در ملتمسات خود هنر دیگری در شعر نشان میدهد و از قالب درخواستهای مادی و اشیاء خارج میگردد که میتوان به آنها ملتمسات مجازی نام داد.