خلاصه ماشینی:
دلیل دیگر برای صدق این گفتار-پیوند هنر و دین-کتابهای تاریخ هنر(ه-و جنسن)و تاریخ تئاتر جهان(اسکار براکت)و تاریخ تئاتر اروپا(هاینس کیندرمن)میباشد که در همهی آنها به این نکته اشاره شده است که هنرها ریشه در دل آیینها و مناسک مذهبی دارند.
مراسم عزاداری تعزیه با زمان پیش رفت،کاملتر شد و تا اواخر سلطنت زندیه شکل نمایشی و دراماتیک بخود گرفت و کمی بعد در زمان قاجار به خصوص در دورهی سلطنت ناصر الدین شاه به دلیل حمایت قدرت حاکمه و ساخت بناهای تکیه و تلفیق آن با هنر نقالی شکل نهایی خود را باز یافت،تا جایی که این دوران مقارن شد با اوج شکوفایی نمایش تعزیه.
بررسی تطبیقی نمایشهای مذهبی تعزیه و میستری: بارزترین نکته قابل تطبیق در نمایش میستری و تعزیه،بررسی وجوه نمایشی و قراردادهای نمایشی است که به این مراسم آیینی مذهبی اضافه شد و آن را به درام مذهبی بدل کرد.
با وجود اختلافات موضوعی-میستری و تعزیه -هر دوی آنها به دلیل تم مشترک،مصیبت نامه محسوب میشوند؛یکی با تصویر مصائب مسیح(ع)و دیگری با نمایش مصائب امام حسین(ع)و یارانش،البته مضامین این نمایشها همیشه حزن آور نیستند،بلکه ضمن اشاره به موضوع اصلی در چارچوب نمایشهای مقدس به موضوعات غیر مذهبی هم میپردازند،تا جایی که عنصر نمایشهای شادی آور هم به آنها اضافه شد و برخی از اوقات جنبه تفننی پیدا کرد.
»8 پایان سخن آنکه در پس مفاهیم فرا متنی تئاترهای مذهبی میستری و تعزیه میتوان به همان الگوی هنر متاثر از دین رسید که ابا نمایش آیین زندگی(راه خیر و شر)در قالبی تئاتری،مخاطب هوشیار را به سوی سعادت اخروی سوق میدهد.