خلاصه ماشینی:
با حضور و سلطهی مسلمین،مبانی فکری هندوان مورد تعرض قرار گرفت و بسیاری از بتخانهها زیر سم پیلهای عظیم الجثه حکام مسلمان قالب تهی کردند و ویران گشتند، وی به مصداق«عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد»همین به اصطلاح مهاجمان،با افکار و ایدههای نو و دانش و بینش خود روحی در کالبد افسردهی هنر این دیار دمیدند،در خاک هند رحل اقامت افکندند و پس از گذشت زمان و کشمکشهایی چند،با ساکنان این ملک به همزیستی میمون و مبارکی رسیدند که ثمرات آن چون خطوط زرینی بر لوح تاریخ هنر و تمدن بشری میدرخشد.
اولین تحولات شکلگیری سبک معماری هندو-ایرانی به صورت بنای مساجد شروع شد،سپس دامنهی آن به مقابر گسترش یافت و در اندک زمانی روح فراگیر این سبک،کالبد قصرها و کاخهای سلاطین راجیوت و دیگر حکام هندو را به تسخیر خود درآورد و برای ابد در جسم این ساختمانها ساکن گردید و آنها را با روح هنر اسلامی عجین ساخت.
اگر بخواهیم ابتداییترین جرقهی تحول معماری هندویی به شیوه و سبک معماری هندو اسلامی را مورد بررسی قرار دهیم،مسجد قبة الاسلام در ناحیه مهرولی دهلی،دروازهی ورود ما به این وادی خواهد بود.
زمان بنای این مسجد به سال 1195 میلادی باز میگردد-زمانی که قطب الدین ایبک زمام سلطنت دهلی را به دست داشت.
کلیه سنگهای استفاده شده در بنای این مسجد،از باقیم انده همان بتکدهها و معابدی است که به دست قطب الدین ایبک ویران شده و گویی سازندگان آن از روی قصد و غرض و برای ثبت این پیروزی تاریخی سنگهایی را از معابد مذکور که حامل نقش و تصاویر اصنام و خدایان هند بود در دیوارهای مسجد نصب کردهاند.
بنای مذکور نیز سرگذشتی نسبتا مشابه با مسجد قبة الاسلام دارد با این تفاوت که در صحن و فضایی وسیعتر بنا شده است.