چکیده:
نفثة المصدور، اثر شهابالدین محمد زیدری نسوی از شاهکارهای نثر فنی و مصنوع و مزین فارسی است . با بررسی ساختار متن از منظر زبان، این گونه به نظر می رسد که کارکرد ادبی و عاطفی متن بسیار بیشتر از اطلاعات تاریخی آن نمود دارد. از منظر زبانی ، اغلب ، جهت گیری پیام یا به سوی گوینده است یا به سوی خود پیام، بنابراین مخاطب معمولا با متنی ادبی مواجه است که زبان آن اغلب کارکردی عاطفی دارد؛ از همین رو است که مخاطب همواره حدیث نفس گوینده را می شنود. از سوی دیگر، نویسنده با قاعدهافزایی های متعدد در متن خود، توازنهای گوناگون موسیقایی ایجاد می کند و موسیقی درونی متن را که لازمة یک متن غنایی است ، تقویت می کند. اوج زبان غنایی در متن نفثة المصدور، زمانی است که نویسنده، همزمان به متن خود کارکرد شعری و عاطفی می دهد و از توازنهای گوناگون استفاده می کند. در این مواقع که نویسنده غلیان احساسات خود را در متنی شاعرانه و آهنگین بیان می کند، نثر کتاب بسیار ساده و روان است . هدف این پژوهش ، تحلیل ویژگی های زبان غنایی با تکیه بر ساختار متن نفثة المصدور است .
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش که به شیوة سندکاوی نوشته شده است ، این سؤال مطرح است که زبان غنایی چه ویژگی هایی دارد؟ و چگونه می توان از طریق تحلیل ساختار زبان یک متن ، کارکرد غالب آن متن را تعیین کرد؟ برای پاسخ به این سؤالها، نخست ویژگی های زبان غنایی را با توجه به نظریات زبانشناسی فرمالیستی ، ذکر نموده و سپس کاربست این نظریه را در زبان متن نفثة المصدور تحلیل می کنیم ؛ براین مبنا، از یک سو این فرضیه مطرح است که جهت گیری پیام در این متن ، نخست به سوی خود پیام است ؛ بنابراین با متنی شاعرانه روبه رو هستیم .
زمینة بحث در تحلیل متون نثر فارسی همواره این سؤال مطرح است که چگونه می توان نثرنویسی فارسی را از دیدگاه نظریه های شعری مورد بررسی قرار داد؟ برای پاسخ دادن به این سؤال ناچاریم به چند سؤال دیگر نیز پاسخ دهیم ؛ اول اینکه آیا قرار دادن متون مختلفی مانند ترجمة تفسیر طبری، التفهیم ، تاریخ بیهقی ، ذخیرة خوارزمشاهی ، کلیله و دمنه ، مرزباننامه ، نفثة المصدور و گلستان، همه در ذیل عنوان کلی متون نثر فارسی درست است ؟ دوم اینکه آیا با توجه به متون یادشده می توان تعریف واحدی از زبان ارائه داد؟ سوم اینکه یک متن منثور باید چه ویژگی هایی داشته باشد تا بتوان یک نظریة شعری را درباره آن اجرا کرد؟ و درنهایت ، اینکه آیا با توجه به کارکردهای زبانی یک متن ، می توان دربارة نوع ادبی آن نظر داد؟ ١-٣.