چکیده:
مقاله حاضر بر اساس چارچوب علل اربعه در صدد تبیین نظام سیاسی متعالیـه اسـت . بدین منظور ضمن مقدمه ای، مفاهیمی همچون علل اربعه و نظام سیاسـی متعالیـه را بیـان کرده ، سپس در دو مبحث و طی شش گفتار، بحث را به سامان رسانده اسـت . در مبحـث اول به غایات و اهداف دنیوی پرداخته که در سه گفتار آمـده اسـت : گفتـار اول ، غایـات اعتقادی، گفتار دوم ، غایات اخلاقی و سرانجام گفتار سوم ، غایات فقهـی را بحـث کـرده است . مبحث دوم به غایات و اهداف اخروی اختصاص یافته که در طی سه گفتار به سرانجام رسیده است . در گفتار اول ، جهاد اصغر تبیین گشته ، در گفتار دوم ، جهاد اوسط و در گفتار سوم جهاد اکبر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است .
خلاصه ماشینی:
(صدرالدین شیرازی، ١٣٨٧: ٧٥ – ٧٦) سیاست متعالیه : این مفهوم را در مقابل سیاست «ذایعه » به کار می بریم ، نـه در مقابـل سیاست متدانیه ؛ چرا که حکمت متعالیه هم متعالیه است و هم متدانیه ، (لک زایی، ١٣٨٧: ٨١) سیاست متعالیه به سیاست به عنوان هدف نمینگرد، بلکـه سیاسـت را بـرای انسـان سازی (آن هم انسانی که خلیفه الله است ) دنبال میکند.
سیاست متعالیه مثلث سه گانه را به هم پیوند می زند: اگر در حکمت متعالیه سخن از سیاست به میان میآید، برای این است کـه مثلث انسان شناسی، جهان شناسی و پیوند انسـان و جهـان در حکمـت متعالیـه جایگاه خود را دارد.
غایات و اهداف اخلاقی سیاست متعالیه در عرصه اخلاق به دنبال این است که آدمی، آراسته به اسمای إلهـی گردد.
امام راحل عنایتی به خواجه عبدالله انصـاری دارد و شـاید بـه تـوان گفت که تمام منازل صدگانه که در منازل السائرین آمده است ، جزء اهداف سیاست متعالیه نیز میباشد.
ملاصـدرا تمام تنظیمات امور معاش را از فقه میگیرد و بر این تصریح مـیکنـد کـه تمـام تشـریع معاملات ، قضاء، قصاص و ابواب دیگر فقهی در همین راستا میباشد: در شریعت اسلامی قوانین مربوط به مالکیت و اختصاصات اموال در ابواب عقود و معاوضات و معاملات و داد و ستدها و دیون ؛ و نیز در تقسیم مواریـث و تعیین نفقات و توزیع غنایم جنگی و صدقات و نیز در ابواب عتق و کتابـت بردگان و بچه ها و اسارت کفار، تدوین و تنظیم شده و به بشر تعلیم داده است .