چکیده:
یکــی از ســرزمینهای مهمــی کــه از تاریخ کهن و ژئوپلتیک حســاس برخوردار اســت منطقه قفقاز واقع در میان دریای خزر و دریای ســیاه است ، که در ادوار مختلف تاریخی بر فلات ایران تاثیر گذاشته و تاثر پذیرفته است . با توجه به مطالب فوق ذکر، این نوشــتار بر آن اســت تا به بررسی جغرافیای تاریخی منطقه قفقاز با نگاه همه جانبه تاریخی ، جغرافیایی و ژئوپولوتیکی بپردازد. بر همین اســاس پس از بررســی موقعیت جغرافیایــی و وضعیت انســانی این منطقــه در متون جغرافیایی اســلامی و نیز گذری مختصر بر تاریخ سیاســی آن ، به جغرافیای قومیتی - جمعیتی و نیز اهمیت ژئوپولتیکی و بحران های ناشی از آن در دهه های اخیر پرداخته خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"از این رو در سال های اولیه پس از استقلال با توجه به معطوف شدن روسیه به مشکلات داخلــی ، فرصتی برای قدرت های نطقــه ای و فرامنطقه ای به وجود آمد تا با توجه به عواملی همچون ارزش ژئوپلتیک و ژئواســتراتژیک آســیای مرکــزی و قفقاز، منابع و ذخایر فراوان نفت و گاز خزر، موقعیت گذرگاهی ، ارتباطی و ارزش استراتژیک دریای خزر و دریای سیاه ، کنترل تولید منابع و خطوط لوله انرژی ، توان تاثیرگذاری بر بحران های منطقه و علایق مشــترک فرهنگی و تاریخی و اقتصادی میان کشــورهای منطقه با برخی همسایگان ، برای تحقق اهداف خود و پر کردن خلا قدرت در آسیای مرکزی و قفقاز به رقابت با یکدیگر بپردازند (واعظی ، ٥٨-٩).
نتیجه گیری همان گونه که از این نوشتار برآمد، موقعیت جغرافیایی استراتژیک ، منابع انرژی ، قومیــت های مختلف زبانی - کــه دارای تاریخ و میراث کهن بــوده اند و اکنون پس از فروپاشــی شــوروی به دنبال حفظ و یا احیای ملیت خود برآمده اند- ، همه و همه دســت به دســت هم داده ، و منطقه قفقاز را در طول تاریخ به یکی از مناطق مهم دنیا برای ابرقدرت ها تبدیل کرده است ؛ به طوری که اهمیت جغرافیایی و ژئوپولتیکی این منطقه موجب نزاع قدرت های بزرگ از قدیم الایام بر ســر آن شــده اســت ."