Abstract:
فردوسی با نام منصور بن حسن یا حسن بن علی در سال 329 ق در روستای باژ از ناحیه طابران توس به دنیا
آمده و در 411 ق از دنیا رفته است. او سرایش شاهنامه را در سال 367 ق آغاز و با چندین تحریر در 25 اسفند
سال 400 ق به پایان می رساند. محتوای شاهنامه شامل تاریخ اساطیری، حماسی و حقیقی ایران باستان تا
عهد حمله اعراب مسلمان است که در قالب بیش از پنجاه هزار بیت سروده شده است. اسلام باوری و تشیع
فردوسی بر طبق ابیات شاهنامه، منابع تاریخی و نیز سخنان محققین و شاهنامه پژوهان امری مسلّم و قطعی
است. با وجود حتمی بودن تشیع او، در نوع آن )زیدی، اسماعیلی، امامی( اختلاف نظر وجود دارد. فردوسی
از مبانی اعتقادی و کلامی آنچه را که در شاهنامه خود مخصوصا در دیباچه آن آورده است، کاملا مطابق با
عقاید شیعه است. او در بحث عقل بر خلاف اشاعره، استقلال عقل در درک امور و حسن و قبح عقلی را قبول
می کند و در بخشی مستقل به ستایش خرد می پردازد. در بحث توحید نیز بر خلاف اهل سنت که قائل به
جسمانی بودن خداوند و امکان رویت او هستند، جسم بودن و قابل دیدن بودن را از خداوند نفی می کند. در
بحث امامت او با استناد به چند حدیث معروف )حدیث مدینة العلم و حدیث سفینه( که در منابع اهل سنت
و شیعه آمده، تنها وصی بر حق پیامبر)ص( را امام علی)ع( می داند و در ابیاتی او را مدح و خود را خاک پای
او می داند.
Machine summary:
(عروضي سمرقندي، ١٣٢٧ق ، ٧٤) ٢-١ زادروز و وفات در مورد زمان تولد فردوسي منبع مطمئني که به صحت آن اطمينان باشد وجود ندارد و تمام نظرات محققين بر اساس ابيات شاهنامه و حدسيات است با اين وجود تاريخ تولد او را محققين بر اساس ادله ايي ٣٢٤ يا ٣٢٩ه ق مي دانند (جهت مطالعه ادله رجوع شود به شاپور شهبازي،١٤٠٠،٣٨ تا٤٢) در اين زمينه دکتر جلال خالقي مطلق (شاهنامه پژوه نامدار ايراني) مي نويسد: تاريخ دقيق تولد او نوشته نشده است اما از آگاهي هايي که شاعر درباره عمر خويش مي دهد سه نکته مهم به دست مي آيد: نخست در مقدمه داستان جنگ بزرگ کيخسرو که فردوسي درباره خويش مي گويد که مرد٦٥ ساله تنگ دستي شده است و دوبار اين رقم را تکرار مي کند.
(کليني، ١٣٦٣ش ، ج ١، ٤٣١) حکيم فردوسي نيز با توجه به شيعه مذهب بودنش ، آنچه را که در شاهنامه خود به ويژه مقدمه و ديباچه آن آورده ، مطابق با عقيده عدليه است و فردوسي قائل به استقلال عقل و توانايي آن در درک اشياء است و بعد از بحث از توحيد بالافاصله به بحث از خرد و جايگاه آن مي پردازد که اين خود دلالت بر اهميت بحث از خرد دارد و در شاهنامه ابيات متعددي بر اين مطلب دلالت دارد که خلاصه اي از اين ابيات بدين شرح است : کنون اي خردمند ارج خرد بدين جايگه گفتن اندر خورد خرد بهتر از هر چه ايزدت داد ستايش خرد را به از راه داد خرد رهنماي و خرد دلگشاي خرد دست گير بهر دو سراي ازو شادماني و زويت غميست و زويت فزوني و هم زو کميست خرد تيره و مرد روشن روان نباشد همي شادمان يکزمان کسي کو خرد ندارد به پيش دلش گردد از کرده خويش ريش ازوي بهر دو سراي ارجمند گسسته خرد پاي دار به بند (فردوسي، ١٤٠٢، ج ١، ٤) ب : توحيد خداوند متعال در منابع روايي و حديثي اهل سنت که اکثرا اشعري مسلک هم هستند، موجودي است مادي که با جسم فيزيکي بر روي عرش مي نشيند، داراي چشم و دست و پا و موي فرفري است و در شکل و شمايل جواني بدون ريش است .