Abstract:
مناقبنگاری یکی از گونههای نگارش حدیث است. گسترش تشیع، تعمیق پیوند تشیع و تصوف، خلا امامت در جامعه (با غیبت آخرین امام شیعیان و سقوط خلافت عباسی) و رشد گفتمان مهدویت، سبب تحول در مناقبنگاری شد. این تحول به رشد مذاهب فکری در اهلسنت با گرایشهای شیعی انجامید و در آثار صاحبان مذاهب اهلسنت نیز تحول ایجاد شد. این تحقیق با طرح چگونگی تحولات معنایی و نقش عوامل مذهبی، سیاسی و اجتماعی، در پی پاسخگویی به این پرسش است که چگونه مفاهیم بنیادین اندیشه شیعه در مناقبنگاریهای فارسی اهلسنت قرون هفتم تا نهم بهنفع تشیع متحول شد؟ در این پژوهش مشخص شده در آثار مناقب این دوره، گرایش به ادبیات تقدسگرایانه روندی صعودی داشته است. همچنین مفاهیمی چون عترت و قرابت، تولی و تبری و شفاعت گسترش یافت.
Writing Manaqib works has been one of the Hadith compilation styles. A deepening of the Shia-Sufism link, the growth of Shia societies, the absence of Imamate in Islam, and the development of a Mahdaviyya environment, transformed the Manaqib writing. This transformation led to the growth of intellectual Sunni sect with the tendency to Shiism. This transformation was also noted in the works of Sunni authors. This study reveals how semantic developments and the role of religious, political, and social factors contribute to the question “Were the Shia thinking concepts in the Persian Sunni Manaqib works of the 14-16th centuries transformed to the benefit of Shia? This study used a historical method based on sources and the literature to suggest that in the Manaqib works of this era, there was a rising tendency to holy literature. Also, such concepts as ‘Itrat and qurbat, tavalla and tabarra and shafa’a expanded
Machine summary:
عطاءالله بن فضل الله دشتکی از محدثان و علمای صوفی قرن نهم در هرات و از بزرگان عصر سلطان حسین بایقرا (٩١١-٨٤٢ه) در مقصد سوم از کتاب روضة الاحباب که به مناقب امامان (ع ) اختصاص دارد، در سوگواره ای که در رثای امام حسین (ع ) سرود با بیانی عاطفی و تقدس گرایانه به ولایت تکوینی امام بر اجزای عالم پرداخته است : آفتاب و ماه و عرش و کرسی و لوح و قلم وز غم شاه شهید کربلا بگریستند در هوای آن لب محروم از آب فرات ماهی اندر آب و مرغ اندر هوا بگریستند در قصور جنت الفردوس حوران سر به سر از برای خاطر خیرالنسا بگریستند (جمال الدین حسینی ، بی تا: برگه ١٥٨٩) وی در بیان وقایع و معجزات روز عاشورا، درخواست جنیان از امام حسین مبنی بر امداد ایشان و اصحابش را در کتاب خود روایت کرد.
شهاب الدین دولت آبادی از علمای حنفی قرن نهم هجری که در هندوستان میزیست در کتاب مناقب السادات که به مدح سادات خاندان پیامبر میپردازد روایتی را که بر پایه آن ، پیامبر فرزندش را فدای امام حسین میکند با جزئیات بیشتری در مقایسه با روایت خوارزمی در المقصد الاقصی بیان کرده است : «روزی ابراهیم پسر پیغامبر و حسن و حسین بازی میکردند و مصطفی میدید و شاد میشد.